Η Άποψή μας για την παράσταση «Ελεγεία της μνήμης» στο Studio Μαυρομιχάλη

Γράφει η Στεφανία Τσουπάκη
07/04/25

Ο βρετανός Νικ Πέιν, 41 ετών σήμερα, ξεκίνησε στα 25 του να γράφει για το θέατρο και το αστέρι του έλαμψε γρήγορα δείχνοντας την μεγάλη κλάση του σαν δραματουργού. Τρία χρόνια μετά το πρώτο του έργο, πήρε το βραβείο Χαρολντ Πίντερ για το Constellations (2012) και αγκαλιάστηκε από το ευρύ κοινό. Έκτοτε, πολυγραφότατος και υπερδραστήριος δεν έπαψε να γεμίζει αίθουσες θεάτρων (αλλά και κινηματογράφων) χάρη στις δημιουργίες του που εξερευνούν τις ανθρώπινες σχέσεις σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνάρτηση με την φιλοσοφία, την επιστήμη, τα λίγο ανεξήγητα του κόσμου, γενικότερα. Αυτόν τον καιρό βλέπουμε στο Studio Μαυρομιχάλη των Εξαρχείων, το έργο του Ελεγεία της Μνήμης, σε σκηνοθεσία Φώτη Μακρή.

Η Μνήμη… Τεράστιο κεφάλαιο για την ανθρώπινη ύπαρξη. Είμαστε οι μνήμες μας στην ουσία, καθώς η συσσώρευση των εμπειριών μας, των γνώσεών μας και των βιωμάτων μας είναι η ταυτότητά μας η ίδια. Πόσες φορές δεν στενοχωρηθήκαμε ή ανησυχήσαμε γιατί κάτι «χάνουμε» απ το πολύτιμο αυτό αρχείο του εγκεφάλου μας. Μπαίνει λοιπόν το ερώτημα: Αυτή η λειτουργία ανάκλησης που οι περισσότεροι θεωρούμε δεδομένη, πόσο σημαντική μπορεί να είναι?

Ας σκεφθούμε την εξής περίπτωση που μας προτείνει ο Νικ Πέιν: Θα θυσίαζες ένα πολύτιμο κομμάτι από τη μνήμη σου προκειμένου να σωθεί η ζωή σου? Κι όταν λέω πολύτιμο, εννοώ τις αναμνήσεις με τον άνθρωπό σου με τον οποίο γνωρίστηκες, αγαπήθηκες κι ορκίστηκες να πορεύεσαι μαζί του στα εύκολα και στα δύσκολα? Όχι απλό.

Όταν η Λόρνα ξυπνά μετά το επίμαχο χειρουργείο στον εγκέφαλο η Κάρι είναι στο πλευρό της. Το Stand by Me ήταν ανέκαθεν το τραγούδι τους, όχι τυχαία. ΟΙ δυο γυναίκες αγαπήθηκαν βαθειά, σε μεγάλη ηλικία μάλιστα, και η αρρώστια της Λόρνα όσο κι αν τις γέμισε φόβο και ένταση τις έφερε πιο κοντά. Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης κι εξ άλλου η αγάπη τα νικά όλα, έτσι δε λένε?

Κι όμως η Λόρνα αναρωτιέται ποια είναι αυτή η γυναίκα που την επισκέπτεται διαρκώς … σα να τη βρίσκει και λίγο κουραστική. Ρωτά τη γιατρό της κι εκείνη ενημερώνει την Κάρι. Της ζητά τυπικά ν απομακρυνθεί, ν’αφήσει την Λόρνα να επαναπροσδιορίσει με ηρεμία την ταυτότητά της. Η γιατρός είχε εξηγήσει τις συνέπειες του εγχειρήματος νωρίτερα. Οι δυο γυναίκες πήραν την ευθύνη της απόφασής τους. Τώρα, πρέπει να προστατέψει την ψυχική γαλήνη της ασθενούς της.

Αυτή είναι η κεντρική ιδέα με μερικές αδρές γραμμές. Μέσα από πολυάριθμες μικρές σκηνές ο Νικ Πέιν πηγαινοέρχεται στο χρόνο για να μας περιγράψει τη σχέση, την αρρώστια, τα συναισθήματα, την κατάληξη.

Το έργο ξεκινά και τελειώνει στο ίδιο σημείο με τις ίδιες ατάκες. Στην αρχή, δεν γίνεται κατανοητό. Στο τέλος, όλα τα κομμάτια του παζλ έχουν μπει πια στη θέση τους. Σαν τον εγκέφαλο που μετά την σύγχυση, ξαναβρίσκει την εύρυθμη λειτουργία του. Μόνο που η Λόρνα θα πρέπει να ξεκινήσει να μαζεύει μνήμες ζωής απ την αρχή.

Μια ωραία σκηνοθεσία από τον Φώτη Μακρή βάζει τα τρία πρόσωπα της ιστορίας, την Κάρι, την Λόρνα και την γιατρό Μίριαμ μπροστά σε βίντεο προβολές με ιατρικά ευρήματα, πλάι σε ολογράμματα, σ ένα πάρκο, μέσα σε φωτιστικές πανδαισίες. Όλα έχουν να κάνουν με την πορεία αυτής της ιστορίας αγάπης στον πραγματικό κόσμο αλλά και στα άδυτα του μυαλού με τα σκοτάδια, τους κεραυνούς και τις λιακάδες του. Στην ουσία, οι ηθοποιοί βρίσκονται σε περιβάλλον video art (Φοίβος Σαμαρτζής) και φωτιστικών συνθέσεων (Φώτης Μακρής). Πολύ συχνά ακούγεται, voice over, η Βασιλίνα Κατερίνη, με ΑΙ χροιά, που μας βγάζει απ την ιστορία για δευτερόλεπτα και επεξηγεί πράγματα στο κοινό εξασφαλίζοντας έτσι την κατανόηση απ όλους επιστημονικών όρων και φαινομένων αναφοράς.

Ερμηνευτικά το ζευγάρι γυναικών ήταν αρκετά πειστικό χωρίς όμως, κατά τη γνώμη μου πάντα, να έχουν δώσει το μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους. Το θέμα ήταν από μόνο του αρκετά πολύπλοκο και αγωνιώδες όμως η Στέλλα Κρούσκα και η Μαρία Τσιμά υιοθέτησαν μια ελεγχόμενη χρήση των εκφραστικών τους μέσων. Εγώ, κλασικά θα το αποδώσω στις σκηνοθετικές οδηγίες. Το έργο είναι γραμμένο για δυο ηρωίδες ώριμης ηλικίας, ακόμα μεγαλύτερες ηλικιακά από αυτές που έχουμε μπροστά μας, και θα ταν ενδιαφέρον να δούμε να εκφράζεται έντονα το βαθύ συναίσθημα που ενώνει δυο συντρόφους σ αυτή τη φάση ζωής. Είναι κάτι που δεν απόλαυσα ιδιαίτερα.

Αντίθετα, η Φανή Παναγιωτίδου, έδωσε με πολλή σαφήνεια και συνέπεια τον χαρακτήρα της γιατρού με προσήλωση στον επιστημονικό στόχο αλλά και την επικέντρωση στην ασθενή που ξεκινά να περπατήσει το τελευταίο κομμάτι της ζωής της. Το προσωπικό της τραύμα μας την κάνει συμπαθή, παρά την ψυχρή κι αποστασιοποιημένη συμπεριφορά της.

Ο Νικ Πέιν έγραψε το έργο το 2016 με πρωτότυπο τίτλο Eλεγεία (Elegy). Το γιατί επιλέγεται η έννοια «λυπητερό ποίημα» για να το συνοδέψει θα το διαπιστώσετε στην πορεία. Τη μετάφρασή του έκανε ο Δημήτρης Κιούσης .

Πρόκειται για ένα έργο εξαιρετικά ενδιαφέρον και με μια αξιόλογη πρώτη παρουσίαση στο ελληνικό κοινό.

Περισσότερα για την παράσταση ΕΔΩ