Η Άποψή μας για την παράσταση «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» της Άλκης Ζέη στο θέατρο «Μεταξουργείο»
Γράφει η Στεφανία Τσουπάκη
30/05/24
Για πολλούς από μας η Άλκη Ζέη υπήρξε μια σταθερή αξία των ελληνικών γραμμάτων που περιέγραψε τη μεταπολεμική Ελλάδα αντλώντας υλικό από προσωπικά βιώματα προτού τα ενσωματώσει με μαστοριά στη μυθοπλασία. Χωρίς περιττούς εξωραισμούς και στομφώδεις κουβέντες μας γνώρισε τους ταραγμένους καιρούς της πρόσφατης ιστορίας μας αφήνοντάς μας, χωρίς χειραγώγηση, να κρίνουμε και να αναρωτηθούμε.
Στην εμβληματική Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, ένα μυθιστόρημα που ξεκίνησε να γράφει στο Παρίσι, μας είχε αγγίξει ιδιαίτερα η ιστορία της Δάφνης, ενός νεαρού κοριτσιού της αθηναικής αστικής τάξης, που έλαβε μέρος στην αντίσταση και στη συνέχεια προσχώρησε στην αριστερά και έζησε εκ των έσω όλη τη ζοφερή περίοδο του πολέμου και του τραγικού εμφυλίου που τον διαδέχτηκε.
Η Δάφνη άλλαξε το όνομά της σε Ελένη όταν πέρασε στην παρανομία, όμως μια άλλη ταυτότητά της αυτή της «αρραβωνιαστικιάς» του αριστερού καθοδηγητή Αχιλλέα ήρθε να σβήσει όλο το μέχρι τότε παρελθόν της και να καθορίσει το μέλλον της.
Όπως το βιβλίο έτσι και το θεατρικό εγχείρημα της Γιασεμί Κηλαηδόνη με την σκηνοθετική καθοδήγηση του Φώτη Μακρή είναι μια ισορροπία ανάμεσα στα τραυματικά βιώματα από τον πόλεμο ως τη δικτατορία αφ’ενός και την περίοδο αυτοεξορίας στο Παρίσι αφ’ετέρου, που προοιωνίζει μια καινούργια ζωή.
Σοφά μια ταμπέλα, κομμάτι του απλού σκηνικού (σκηνογράφος: Μάριος Σπηλιόπουλος), δίνει με πέντε ονόματα πόλεων, Αθήνα –Ρώμη- Μόσχα -Τασκένδη –Παρίσι, συμπυκνωμένη τη ζωή της ηρωίδας. Και δύο ξύλινοι πάγκοι, που διαρκώς αλλάζουν θέση, αναλαμβάνουν να μας βάλουν σε χώρους και τόπους που τη σημάδεψαν: τα κρατητήρια της Αθήνας, τα πάρκα της Ρώμης, το σταθμό της Μόσχας, το βαγόνι που τη φιλοξένησε για 4 μερόνυχτα διασχίζοντας τη στέπα, ένα κινηματογραφικό γύρισμα στο Παρίσι, συμπτωματικά να πραγματοποιείται κι αυτό σ ένα σταθμό και σ ένα τραίνο.
Αυτό που είναι όμως συγκλονιστικό είναι το πως ορίζεται σκηνικά το σπίτι που η Δάφνη/Ελένη έζησε στο πλάι του Αχιλλέα. Όταν πια έπαψε νά’ναι η ρομαντική αρραβωνιαστικιά κι έγινε πρώτα σύζυγος και μετά μητέρα της κόρης τους. Ένας γλόμπος μόνο, πάνω απ το κεφάλι της να της φωτίζει υποτυπωδώς τη ζωή. Είναι η περίοδος που, εκεί στην απομόνωση της στέπας, θα συνειδητοποιήσει πόσο τα γεγονότα … η Ιστορία, την καθόρισαν σβήνοντας τα θέλω της κι αφήνοντάς την άβουλη στο περιθώριο, παρέα με συντρόφους που είχαν πάψει πια να ομονοούν.
Η Δάφνη μέχρι τα χρόνια του Παρισιού αγάπησε την ελευθερία και τη στερήθηκε, λαχτάρησε την τρυφερότητα αλλά την γεύτηκε με το σταγονόμετρο, θαύμασε την εντιμότητα αλλά ήρθε η στιγμή ν αναρωτηθεί «που πήγε?». Αγάπησε το μύθο μα δεν ήταν έτοιμη για τη σκληρή απομυθοποίηση.
Η Γιασεμή δίνει στην Δάφνη το είναι της, μπορούμε να πούμε. Φυσικά το μυθιστόρημα είναι διασκευασμένο ( Φώτης Μακρής, Κλεοπάτρα Τολόγκου, Στέλλα Κρούσκα) ώστε να μπορεί να παρουσιαστεί ολόκληρο μέσα στα 100 λεπτά που διαρκεί η παράσταση. Πλην όμως, είναι εκατό λεπτά αμιγούς μονολόγου … ένας άθλος πραγματικός!
Μοναδική παρέα της στη σκηνή, κι αυτό ήταν μια όμορφη και συγκινητική έκπληξη, ήταν τα βιντεοσκοπημένα εμβόλιμα κομμάτια με την πρόσφατα σχετικά χαμένη Άλκη Ζέη να επιβεβαιώνει και να συμπληρώνει τα λεγόμενα της ηρωίδας. Μεγάλη πια σε ηλικία, αλλά και χωρίς ηλικία ταυτόχρονα, έπαιρνε το νήμα απ’την ηρωίδα της (που ήταν η ίδια, η φίλη της, η άγνωστη ελληνίδα) και επιβεβαίωνε την πικρή της αλήθεια.
Ομολογώ ότι θαύμασα στην ηθοποιό την εξαιρετική άρθρωση του λόγου, το ρυθμό που δεν έχασε ούτε λεπτό, την ακρίβειά της στους διαλόγους που μας μετέφερε συχνά πυκνά και βέβαια τους χρωματισμούς της φωνής της και την κίνησή της στη σκηνή που μας έδιναν όλη τη συναισθηματική γκάμα της ηρωίδας. Επίσης …δεν ξεχνά ούτε στιγμή ότι μεταφέρει εμπειρίες ζωής, πολύτιμες προσωπικές αναμνήσεις αλλά και κάτι ακόμα: τη συλλογική μνήμη μιας ολόκληρης γενιάς αλλά και εκείνων που ακολούθησαν. Δεν είναι λίγο αυτό και απαιτεί σεβασμό και μέτρο.
Η Γιασεμί Κηλαηδόνη είναι πολύ καλή σ αυτό που κάνει. Αφηγείται. Εξιστορεί.
Με ωραία άρθρωση με ρυθμό που δεν χάνεται ποτέ με ποικίλα συναισθήματα που κάνουν την ατμόσφαιρα να βαραίνει, ή να ελαφραίνει κατά περίπτωση που δημιουργούν ερωτηματικά που καταλήγουν σε τραγικές επιγνώσεις.
Δραστήρια, φοβισμένη, κυνηγημένη Ελένη στην Αθήνα των διώξεων. Χαλαρή, ανέμελη και κοντά στην καρδιά της Δάφνη στη Ρώμη του απρόσμενου ρομαντισμού. Περίεργη, ανυπόμονη κι εμπνευσμένη αριστερή στο δρόμο για το Ουζμπεκιστάν. Απογοητευμένη κι άβουλη στην απομόνωση της Τασκένδης. Ξαναγεννημένη με μια δική της οικογένεια στη μυθική Μόσχα. Αισιόδοξη και συνειδητοποιημένη στο Παρίσι. Όλα αυτά τα διακρίναμε ξεκάθαρα στην καλοδουλεμένη ερμηνεία της Γιασεμί Κηλαηδόνη, πάνω στη σκηνή του θεάτρου Μεταξουργείο. Σ ένα γεμάτο θέατρο που κρατούσε την ανάσα του.
Θα προσθέσω το εξουθενωμένη αλλά και βαθειά συγκινημένη με το διαρκές χειροκρότημα του κοινού, στο τέλος της παράστασης. Είναι μια καλή ηθοποιός, με ωραίες επιλογές στο ενεργητικό της και μεγάλες ικανότητες. Καλή επιτυχία και σ αυτή της την προσπάθεια και συγχαρητήρια σε όλους όσους συνεργάστηκαν.