Η Άποψή μας για την παράσταση “Ντον Ζουάν” στο Θέατρο Σημείο

Γράφει η Αφροδίτη Φλώρου
05/01/23

Του Πατρός και του Υιού

Είναι λίγες οι φορές – καθ’ ότι δύσκολο το εγχείρημα- που μια μικρή σκηνή, λίγα αντικείμενα, τρεις μόλις ηθοποιοί που τους νιώθεις τόσο κοντά ώστε να μπορείς σχεδόν να ακούσεις την ανάσα τους, μπορούν να σε ταξιδέψουν τόσο μακριά. Και ξαφνικά δεν υπάρχει σκηνή, δεν υπάρχουν αντικείμενα, ούτε ηθοποιοί. Γεννιέται ένας ολόκληρος κόσμος κι εσύ έχεις το δικαίωμα, για όσο διαρκεί η παράσταση, να ζήσεις μέσα του. Στεναχωρήθηκα για τον Ντον Ζουάν, αν και πρωτίστως θύμωσα μαζί του. Στο τέλος όμως δεν μπόρεσα να του κρατήσω κακία – όπως καμιά γυναίκα- γιατί ήταν τόσο όμορφος, τόσο επαναστάτης, όσο και αυτοκαταστροφικός.

Η ιστορία του Ντον Ζουάν, όσο και το ποιόν του, είναι λίγο πολύ γνωστά. Ένας νέος, αμοραλιστής ευγενής, που αρέσκεται να ξελογιάζει γυναίκες και να τις παρατάει αμέσως μόλις του γυαλίσει η επόμενη. Αμετανόητος καρδιοκατακτητής, εγωκεντρικός νάρκισσος. Ίσως. Τα πράγματα δεν είναι τόσο ρομαντικά ωστόσο. Αυτό που με μεγάλο ενδιαφέρον είδα να στηλιτεύεται από τη ματιά του σκηνοθέτη Αλέξανδρου Διαμαντή, ήταν η αμφισημία του ήρωα: Από τη μια ένας τραγικότατος Ντον Ζουάν που με μαθηματική ακρίβεια σκάβει τον λάκκο του, έχοντας την αυταπάτη του αλώβητου. Υβριστικός – με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου σε όλο της το μεγαλείο – ο Ντον Ζουάν ξεπερνά τα ανθρώπινά του όρια, προσβάλλοντας όχι θεούς αλλά ανθρώπους. Κι αυτό ίσως στις μέρες μας να είναι το άκρον άωτον της ύβρεως, γιατί με τους ανθρώπους καλείσαι να συνυπάρξεις κι όχι με τους θεούς. Κάπου κάπου γελούσες μαζί του. Με την εφευρετικότητά του, με τον τρόπο του να δικαιολογεί τις πράξεις του, με την ικανότητά του να απαλλάσσεται από τους ανθρώπους σαν να’ ταν ενοχλητικά έντομα που του ‘χουν κάτσει στο σβέρκο. Κι αυτό ήταν η δικιά μας ύβρις. Δεν μπορούσαμε να τον δικάσουμε, δεν μπορούσαμε να μην το βρούμε χαριτωμένο κάποιες φορές. Κι ανθρώπινο. Σαν εμάς.

Κι από την άλλη… γιατί όχι; Ένας άνθρωπος απαλλαγμένος από τα κοινωνικά πρέπει και μη, της δηθενιές, τις συμβάσεις, που ζει χωρίς φόβο θεού, αποτελεί σκάνδαλο σαφώς, αλλά μήπως εντέλει είναι ελεύθερος; Είναι τελικά ο Ντον Ζουάν ένας ακόλαστος με ιδεολογικό περίβλημα, ή ένας πραγματικός ιδεολόγος που τολμά να κάνει τις ιδέες του πράξη; Δεν ξέρω. Ο τρόπος που ο Αλέξανδρος Διαμαντής σκότωσε τον ήρωά του πάντως με άφησε με την απορία αν όντως πέθανε. Αν κατέβηκε στην Κόλαση του Δάντη ή αν ανελήφθη στους Ουρανούς…

Ο Όμηρος Πουλάκης, ως άλλος Ντον Ζουάν, ήταν ταυτόχρονα αυτός ο τραγικός ήρωας, ένας κωμικός Αρλεκίνος – αν και διόλου φτωχός, σίγουρα πάντως διάβολος και υπηρέτης των παθών του-, κι ο ωραίος τύπος του 2022, πες 23. Η σκηνική του ειλικρίνεια ήταν αφοπλιστική. Τον σιχαινόσουν τη στιγμή που σε γοήτευε και σε γοήτευε ακριβώς επειδή τον σιχαινόσουν. Η Μάνια Παπαδημητρίου ως Σγαναρέλος – κι όχι μόνο- ήταν η επιτομή του άφυλου, του άχρονου. Δανείστηκε το σώμα του Πιερότου, και τον λόγο σημερινού stand up comedian. Μια αυθεντικά ματζόρε νότα σε ένα έργο που αν και θεωρήθηκε κωμωδία μόνο κωμικό τέλος δεν είχε. Η Δανάη Παπουτσή έπαιζε αριστοτεχνικά το παιχνίδι της παρένδυσης ως θηλυκή πληγωμένη Ελβίρα, ως σκληρός διώκτης του Ντον Ζουάν, ως μικρή χαριτωμένη Ματουρίν, υπογραμμίζοντας με συνέπεια την επιλογή των άφυλων χαρακτήρων που διείπε ολόκληρο το έργο.

Η επίγευση που αφήνει αυτός ο Ντον Ζουάν είναι ότι πράγματι πρόκειται για ένα έργο βαθειά πολιτικό. Οι κωμωδιογράφοι την εποχή του Μολιέρου θεωρούνταν αιρετικοί καθώς το γέλιο σύμφωνα με την εκκλησία προσέβαλε τα χρηστά ήθη (βλέπε Το όνομα του Ρόδου). Συνεπώς προκειμένου να αξιώσουν χριστιανική ταφή όφειλαν να απαρνηθούν την ιδιότητα του κωμικού συγγραφέα. Ο Μολιέρος κατά μια περίεργη ειρωνεία της τύχης δεν πρόλαβε να μετανοήσει. Έτσι όπως δεν μετανόησε και ο Ντον Ζουάν. Κανείς από τους δύο στο τέλος- θες από τύχη θες από επιλογή- δε συμμορφώθηκε στις εντολές του Πατέρα, και πέθαναν με ειλικρίνεια, όπως έζησαν.

Περισσότερα για την παράσταση ΕΔΩ