Η Άποψή μας για την παράσταση «Ο Ψεύτης Ήλιος» στο Αγγέλων Βήμα

Γράφει η Κατερίνα Δημητρακοπούλου
02/04/25

«Πλάνης ήλιος, πλάνοι ηγέτες»

Η ρωσο-γαλλική ταινία που το 1994 κέρδισε το Oscar Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και το Μέγα Βραβείο Κριτών στις Κάννες, την άνοιξη του 2009, διασκευάστηκε σε θεατρικό έργο από τον Peter Flannery και σκηνοθετήθηκε από τον Howard Davies στο Lyttelton, ένα από τα τρία θέατρα που απαρτίζουν το Βασιλικό Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου.

Ο Ψεύτης Ήλιος διαδραματίζεται στη σταλινική Ρωσία του 1936, ένα χρόνο πριν η Μεγάλη Εκκαθάριση, η πιο έντονη φάση πολιτικής καταστολής και διώξεων, φτάσει στο αποκορύφωμά της. Η ιστορία πραγματεύεται την αυταπάτη και την απογοήτευση ενός ήρωα της Επανάστασης και επικεντρώνεται σε μια καλοκαιρινή μέρα κατά την οποία η ζωή του πανίσχυρου διοικητή του Κόκκινου Στρατού Κοτώβ καταστρέφεται. Στην ταινία τον υποδύεται ο ίδιος ο Mikhalkov και η κόρη του Nadezhda τη μικρή Νάντια. Ο διακεκριμένος συνταγματάρχης της Επανάστασης Σεργκέι Κοτώβ, απολαμβάνει μια ηλιόλουστη ημέρα με τη νεαρή γυναίκα του Μαρούσια (η Ρωσία μου;), την αξιολάτρευτη κόρη του και την υπόλοιπη οικογένεια. Μία μέρα η οποία κλείνει μέσα της μία ολόκληρη εποχή. Γέλια, τραγούδια, αναμνήσεις, χοροί και στιγμές γεμάτες ζωή συνθέτουν την απόλυτη ευτυχία μέχρι που η επίσκεψη του Μίτια, παιδικού φίλου της γυναίκας του Κοτώβ, προσφέρει αρχικά χαρά όμως ο νεαρός δεν είναι τόσο αθώος όσο δείχνει. Πίσω από την εικόνα, χαρακτήρες και ιδεολογίες, βιώματα και όνειρα, προσδίδουν την δική τους ερμηνεία στην αλήθεια και την προδοσία που όλοι αργά ή γρήγορα κάποτε γνωρίζουν. Και τη γνωρίζουν τραγικά, βλέποντας ότι ο κήπος της Εδέμ είναι μία φαντασίωση. Η οικογένεια απολαμβάνει τον ήλιο, όμως ο αρχηγός της που λιάζεται μαζί τους θα καεί από την αλήθεια. Το καθεστώς φοβάται τη δύναμη του Κοτώβ και δεν αργεί να δείξει το σκληρό του πρόσωπο, ένα πρόσωπο ανελέητο που δεν μπορείς να αποκρούσεις, όπως όταν κοιτάς κατάματα τον ήλιο, καίγεσαι. Ο Μίτια είναι δημιούργημα του Κοτώβ. Το καθεστώς τους έχει κάνει και τους δύο θύτες και θύματα ταυτόχρονα.

Η Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου έχει τετραπλό ρόλο στην ελληνική παραγωγή. Μεταφράζει το θεατρικό έργο δίνοντας του τη δυναμική που χρειάζεται για να «σταθεί» στην ελληνική σκηνή. Ο έντονος ποιητικός ρεαλισμός επιτρέπει να μην περάσει απαρατήρητη η αίσθηση του παραλογισμού που υπάρχει και στην ταινία. Αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία, έχοντας ξεκάθαρη εικόνα τι θέλει να δει και να καταλάβει ο θεατής και διδάσκει τον τρόπο σε όλους τους ηθοποιούς της, ακούραστη και χωρίς εξαιρέσεις. Για αυτό τον λόγο βλέπεις μία σφιχτοδεμένη παράσταση με ρυθμό, χωρίς υπερβολές, που σέβεται ηθοποιούς και θεατές. Η σκηνογραφία και τα κοστούμια δημιουργούν την εικόνα της ντάτσας που μένει η οικογένεια Κοτώβ χωρίς τσιγκουνιές αλλά και χωρίς υπερβολές. Και σαν επισφράγισμα της προσπάθειας για μία ολοκληρωμένη παράσταση με δυναμική, έρχεται η σωστή επιλογή των μουσικών κομματιών που ακούγονται κατά τη διάρκειά της.

Ο Παναγιώτης Μαρίνος παρουσιάζει τον Σεργκέι Πετρόβιτς Κοτώβ σαν έναν μεγαλόψυχο άντρα που αγαπά τη νεαρή σύζυγό του με πάθος και έναν φροντιστικό πατέρα για όλους. Είναι ο αφοσιωμένος στρατιωτικός στα ιδανικά του κομμουνισμού, εμπιστεύεται τα επιτεύγματά του, πιστεύει στην πρόοδο και ένα καλύτερο μέλλον για όλους τους πολίτες, όπως εγγυάται ο μπολσεβικισμός. Όλο του το είναι ενσαρκώνει τη νέα πολιτική τάξη πραγμάτων. Ο Μαρίνος έχει παράστημα, σοβαρότητα, ξέρει να χειρίζεται άψογα τα εκφραστικά του μέσα, μας δίνει την εντύπωση ενός ανθρώπου που νοιώθει άνετα με τον εαυτό του. Η Κατερίνα Καλούμενου υποδύεται τη Μαρούσια (η Ρωσία μου;), την αρκετά πιο νέα σύζυγο του Κοτώβ, με το συμβολικό όνομα(;). Μας χαρίζει μια Μαρούσια φωτεινή από την ομορφιά της νιότης, την ευγένεια της ψυχής της. Στα μάτια της καθρεφτίζεται η αγάπη της για την οικογένεια της, η νοσταλγία ενός παρελθόντος που δεν υπάρχει πια. Στον ρόλο της κόρης τους, Νάντια, εμφανίζεται η Βιβή Παναγούλια, η οποία μας δείχνει με κάθε τρόπο πόσο καλό και υπάκουο παιδί είναι στα θέλω και τα πρέπει της οκογένειας, αν και κάποιες στιγμές αυθάδης (προς τους στρατιώτες). Είναι η όαση του πατέρα, ιδιαίτερα μετά την εμφάνιση του Μίτια, τον οποίο υποδύεται ο Χρυσοβαλάντης Κωστόπουλος. Ο Κωστόπουλος από την αρχή έως το τέλος απολαμβάνει τον ρόλο του και αυτό φαίνεται καθώς η εντυπωσιακή γλώσσα του σώματος δεν μπορεί να κρυφτεί. Θέλει να γίνει ο ερωτικός αντίπαλος του Κοτώβ, θέλει να τον εκμηδενίσει. Ο Μίτια έχει βιώσει ένα παρελθόν με τη Μαρούσια που ο Κοτώβ δεν μπορεί να ζήσει και να καταλάβει. Ο Κοτώβ είναι εκείνος που τον δημιούργησε βάσει των εντολών του Κόμματος και τώρα εκείνος έρχεται να τον αφανίσει όπως τον έχει διατάξει το Κόμμα. Η Γωγώ Βογάσαρη πλάθει την παρθένα υπηρέτρια Μόκοβα με τσαχπινιά και αφέλεια. Είσαι τόσο απολαυστική η παρουσία της που χαρίζει στιγμές αυθόρμητου γέλιου. Ο Νεκτάριος Μάστορης ο οδηγός Πάβελ που αναζητά τον δρόμο του, μοιάζει με τη νέα τάξη πραγμάτων που αναζητά διέξοδο, είναι τόσο πιστευτός στον ρόλο του φιλότιμου νεαρού που πασχίζει για το μεροκάματο. Ο στρατιώτης του Κίμωνα Δούση έχει εμφανή αλλαγή στη στάση του απέναντι στον Κοτώβ• στην αρχή στέκεται προσοχή με θαυμασμό και μετά δεν διστάζει να τον χτυπήσει. Τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, Ανδρέας Ζάκας (Βεσβολόντ), Λένα Μπαμπασάκη (Λίντια), Βασίλης Σαμαριτάκης (Κίρικ), και Λίλη Τέγου (Όλγκα) δημιουργούν την εικόνα μιας αγαπημένης οικογένειας που ξέρει να απολαμβάνει τη ζωή.

Η κινησιολόγος Νατάσσα Μπρουζιώτη έχει φροντίσει τα μέλη του θιάσου να αναδείξουν το χορευτικό τους ταλέντο με επιτυχία. Ο σχεδιασμός φωτισμού από τον Γιώργο Αγιαννίτη δημιουργεί τα κατάλληλα παιχνιδίσματα φωτός για να φαίνεται η αλλαγή της ώρας αλλά και οι εσωτερικές συγκρούσεις των ηθοποιών. Τα ηχητικά τοπία του Δημήτρη Γιαννακού επικοινωνούν το εσωτερικό της ντάτσας με τα συμβάντα του εξωτερικού κόσμου.

Βλέπουμε μία οικογένεια που έχει χάσει το σκοπό της και λαχταρά ένα παρελθόν που καταστράφηκε από την Επανάσταση θυμίζει τον Βυσσινόκηπο του Αντόν Τσέχωφ. «Το παρελθόν είναι το μόνο που έχουν», λέει η Μαρούσια για τους συγγενείς της σε κάποια στιγμή και οι χαρακτήρες του Τσέχωφ μοιάζουν σαν να μην έχουν τίποτα να κάνουν, αναφέρονται συνεχώς στον χαμένο κόσμο του χθες. Ανίκανοι να αντεπεξέλθουν στο παρόν, έχουν μια διαστρεβλωμένη άποψη για την πραγματικότητα. Λησμονώντας εντελώς τη μοίρα του Κοτώβ και τη δική τους μοίρα, εμπιστεύονται τον Μίτια, ο οποίος συστήνει τους πράκτορες σαν συναδέλφους του μουσικούς. Ο Μίτια μοιάζει με τον Κωνσταντίν από τον Γλάρο, είναι καταδικασμένος σε ήττα. Απέτυχε με την αγάπη, κατέστρεψε την καριέρα του ως μουσικός, έχασε την πατρίδα του και σπατάλησε τα ταλέντα του.

Το νωχελικό καλοκαιρινό απόγευμα έρχεται σε αντίθεση με το βίαιο τέλος, όπου ο Κοτώβ ξυλοκοπείται άγρια και ο οδηγός του φορτηγού πυροβολείται. Η ντάτσα, η κατοικία της ασφάλειας, της γαλήνης και της αναψυχής, γίνεται σκηνή πολιτικής δράσης και θανάτου. Θέλω να διευκρινίσω πως ότι αναφέρεται στο κείμενο αφορά την παράσταση Ψεύτης ήλιος και μόνο.

Περισσότερα για την παράσταση ΕΔΩ