Η Άποψή μας για την παράσταση Οι “Σπυριδούλες” της Νεφέλης Μαϊστράλη στο Θέατρο Τζένη Καρέζη, από την ομάδα των 4Frontal.

Γράφει η Κωνσταντίνα Καλλέργη
11/11/24

«Μια ιστορία για Σπυρι-δούλες»

Ύστερα από τη θερμή υποδοχή της στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2023, την παρουσία της σε διεθνή φεστιβάλ και τις υποψηφιότητες για βραβεία σύγχρονου έργου και μουσικής σύνθεσης, η παράσταση «Σπυριδούλες», επιστρέφει τη φετινή σεζόν στο θέατρο Τζένη Καρέζη.

Ένα έργο της Νεφέλης Μαϊστράλη, που παρουσιάζεται από την ομάδα 4Frontal, σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα• η ιστορία, όμως, γράφτηκε πριν από περίπου 70 χρόνια, σε μια γειτονιά του Πειραιά…

Όταν η μικρή Σπυριδούλα Ράπτη, περίπου 10 χρονών τότε – το όγδοο παιδί μιας φτωχής οικογένειας από τη Ματαράγκα Αγρινίου – έφτασε στη συνοικία του Πειραιά, κανείς δε μπορούσε να φανταστεί ότι το σπίτι της οικογένειας Βεϊζαδέ θα γινόταν το κολαστήριό της. Οδηγούμενη από τον πατέρα της, ως άλλη Ιφιγένεια, στο βωμό της βιοπάλης, εξαιτίας της κοινωνικής και οικονομικής εξαθλίωσης που επικρατούσε στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, πλήττοντας ακόμη εντονότερα την επαρχία, η Σπυριδούλα ήταν μία από τις αμέτρητες ανήλικες, ορφανές, χήρες, γεροντοκόρες, ανυπεράσπιστες γυναίκες, που άρχισαν να καταφθάνουν στην Αθήνα, με θέληση για εργασία και την ελπίδα για οικονομική αποκατάσταση.

“Κορίτσι 12 χρονών, σε λένε Σπυριδούλα, σε λένε Σπυριδούλα
Σου στέρησαν τα νιάτα σου, σε στείλανε για δούλα, σε στείλανε για δούλα”

Παρά τις αρχικές υποσχέσεις του ζεύγους Βεϊζαδέ, πως θα φροντίζουν τη Σπυριδούλα σα να ήταν δικό τους παιδί, και θα της εξασφαλίζουν φαγητό, στέγη και μια ζωή πιο άνετη από ό,τι θα μπορούσε ποτέ να έχει στο πατρικό της σπίτι, η μικρή γρήγορα βρέθηκε υποχρεωμένη να φροντίζει μόνη της ένα ολόκληρο σπίτι και ένα μωρό, και αναγκασμένη να φέρνει εις πέρας δουλειές ιδιαιτέρως βαριές για την ηλικία της. Οι επιπλήξεις μέσω του ξύλου ή της ασιτίας, και η κακοποίηση για κάθε περισσότερο ή λιγότερο ασήμαντο λόγο, αποτελούσαν για τη Σπυριδούλα καθημερινότητα.

Η τραγωδία της μικρής θα κορυφωνόταν, παίρνοντας μεγάλες διαστάσεις σε ολόκληρη τη χώρα και συνταράσσοντας την κοινή γνώμη, με αφορμή 50 δολάρια. Όταν το ζεύγος συνειδητοποίησε πως τα λεφτά έλειπαν από το σπίτι, κατηγόρησαν εξαρχής τη Σπυριδούλα για κλοπή και ενέμειναν στην άποψή τους, παρά τις διαβεβαιώσεις της μικρής. Η άρνησή της να δηλώσει ένοχη, περισσότερο εξόργιζε παρά καθησύχαζε το ζεύγος, που έφτασε τελικά, να εκτονώσει όλη την οργή και τον άρρωστο θυμό του επάνω στο κορίτσι, με τον πιο απάνθρωπο τρόπο.

Επί 3 ημέρες, βασάνισαν τη Σπυριδούλα, δένοντάς την σε ένα τραπέζι γυμνή και καίγοντάς την με το ηλεκτρικό σίδερο. Όταν, ύστερα από τη βάναυση κακοποίηση, και στο βάρος των βαρύτατων τραυμάτων του, το παιδί ήταν σχεδόν ετοιμοθάνατο, αναγκάστηκαν να την πάνε στο Τζάνειο νοσοκομείο, όπου και αποκαλύφθηκε η τραγική αλήθεια. Έτσι, η ιστορία της Σπυριδούλας άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου και αποκάλυψε την άδικη μοίρα στην οποία καταδικάζονταν πολλές γυναίκες της εποχής, σε μια κοινωνία που δεν είχε θέση για αυτές, παρά μόνο στο περιθώριο.

“Κορίτσια 12 χρονών, παιδιά του κόσμου όλου, παιδιά του κόσμου όλου,
Που σας βιάσαν την ψυχή άνθρωποι του διαβόλου, άνθρωποι του διαβόλου.”

Έκτοτε η Σπυριδούλα έγινε σύμβολο όλων των γυναικών που δούλευαν στα λεγόμενα σπίτια των «καλών οικογενειών» της Αθήνας, υπό άθλιες συνθήκες, περισσότερο σα δούλες παρά σαν εργαζόμενες, φέρνοντας στο προσκήνιο όσα συνέβαιναν πίσω από κλειστές πόρτες. Η ιστορία της αποτέλεσε έμπνευση για πληθώρα καλλιτεχνών, τόσο στην εποχή της, όσο και μετέπειτα, καταρρίπτοντας την κάπως φαιδρή απεικόνιση των υπηρετριών εξ’ επαρχίας, που κυριαρχούσε ως τότε σε παραγωγές του ελληνικού κινηματογράφου.

Και κάπως έτσι, η ιστορία έφτασε στο σήμερα και στην παράσταση «Σπυριδούλες», που – ορμώμενη από το τραγικό αυτό περιστατικό – φωτίζει πτυχές από τη ζωή, την απάνθρωπη εργασία και την κακοποίηση, που υπέστησαν τόσες άλλες Σπυρι-δούλες της εποχής, με τη συγκάλυψη μιας κοινωνίας που της είχε οδηγήσει στην εξαθλίωση και της άφηνε έρμαια της ελεημοσύνης ή της αρρώστιας των ισχυρότερων.

Με όχημα το συμβάν που συντάραξε την κοινωνία της τότε εποχής, αλλά και μαρτυρίες άλλων γυναικών που εργάστηκαν έκτοτε παρέχοντας υπηρεσίες καθαριότητας, η ομάδα 4Frontal δημιούργησε μια παράσταση με στοιχεία από θέατρο ντοκουμέντο, αλλά και ρεαλισμό, με έντονο προβληματισμό γύρω από τα κοινωνικά και πολιτικά αίτια που σκιαγράφησαν το σκηνικό εξέλιξης της τραγωδίας. Παραπέμποντας σε αρχαία τραγωδία, η σκηνοθεσία των Θανάση Ζερίτη και Χάρη Κρεμμύδα, σε συνδυασμό με τα σκηνικά της Γεωργίας Μπούρδα, μας τοποθετεί μπροστά στην οικία των Βεϊζαδέ, ανίκανους να δούμε στην πραγματικότητα όσα τραγικά εκτυλίσσονται εντός της, αλλά αρκετά υποψιασμένους για την αλήθεια και εκτεθειμένους στη σκληρότητά της.

Οι ηθοποιοί, συμπληρώνοντας τις ερμηνείες με χορικά κομμάτια των Θραξ Πανκc, αλλά και μαρτυρίες γυναικών από το σήμερα, περνούν ξεκάθαρα το μήνυμα του έργου στο κοινό, με τον συλλογικό παλμό τους, που διατρέχει όλη την αίθουσα. Η μουσική, άρτια δεμένη με την ιστορία, αλλά και την παράδοση, πλαισιώνει ολόσωστα το έργο, δημιουργώντας μια καθόλα μεστή παράσταση, που δεν επιχειρεί να εντυπωσιάσει, αλλά καταφέρνει να προβληματίσει, να συγκινήσει και να ψυχαγωγήσει, μέσα σε 90 μόλις λεπτά.

Οι Σπυριδούλες είναι σίγουρα μία από τις παραστάσεις που δεν πρέπει κανείς να χάσει αυτή τη σεζόν!

Κάθε Σάββατο στις 18:00 και Κυριακή στις 19:00, στο Θέατρο Τζένη Καρέζη.
Παίζουν: Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Κατερίνα Λάττα, Αριστέα Σταφυλαράκη, Ελένη Τσιμπρικίδου.