Η Άποψή μας για την παράσταση «Όνειρο ή Εφιάλτης; Ξυπνήστε! Έξι μικρές ιστορίες του Άντον Τσέχωφ» στο Θέατρο Φούρνος
Η παράσταση βασίζεται σε 6 μικρά διηγήματα του Άντον Τσέχωφ. Τα 6 αυτά πεζογραφήματα είναι το «θέλω να κοιμηθώ» «ο θάνατος ενός δημόσιου υπαλλήλου» «τα στρείδια» «ο πόνος» «το ρομάντζο του κοντραμπάσο» και το «βιολί του Ρότσιλντ». Χαρακτηριστικό στην γραφή του Τσέχωφ είναι η συνύπαρξη του κωμικού και του τραγικού. Κάθε κωμικό στοιχείο που προκαλεί στον θεατή μια στιγμιαία ευφορία, έρχεται αντιμέτωπο με τις συνέπειες. Τα έξι αυτά διηγήματα έχουν ως χαρακτηριστικό στοιχείο την παραίσθηση ως απάτη των αισθήσεων που είναι αποτέλεσμα της ψυχολογικής κατάστασης των ηρώων.
Μόνο από τον τίτλο καταλαβαίνεις ότι τα έργα από μόνα τους πέφτουν στην παγίδα της αντίφασης. Όνειρο η εφιάλτης? Σε όλο το έργο βλέπουμε διλήμματα σχετικά με το καλό και το κακό, την ζωή και τον θάνατο, αντικρίζουμε ταξικές διαφορές. Συνειδητοποιήσεις αξιών και συναισθημάτων. Έντονα καταλαβαίνει κανείς το πάνω και το κάτω, τον αστό πολίτη και τον κοινό χωρικό εξαρτημένο άνθρωπο. Την πίεση και την καταπίεση που δέχονται τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
Το να πλησιάσει κανείς τον Άντον Τσέχωφ και να παρουσιάσει τα έργα του στο σανίδι είναι δύσκολο, γιατί από μόνος του ο συγγραφέας φροντίζει να κάνει δύσκολα τα έργα του ως προς την κατανόηση. Όταν μάλιστα οι ήρωες του πολλές φορές δεν έχουν μια λογική συνέχεια, αναφέρουν κάτι και μετά κάτι άλλο και απλώς συνεχίζουν να μιλάνε, χωρίς τα λεγόμενα τους να βασίζονται κάπου. Δεν κρύβω τον αρχικό δισταγμό μου σχετικά με την συγκεκριμένη παράσταση. Πήγα με την σκέψη, «Τώρα τι θα δω?» «Θα το καταλάβω?». Όλα αυτά τα ερωτήματα προήλθαν μόνο από το γεγονός ότι μιλάμε για τον Τσέχωφ. Όταν τελείωσε η παράσταση βγήκα με ένα χαμόγελο από την αίθουσα και είπα δεν το περίμενα. Ήταν όλα ξεκάθαρα. Άρα το δύσκολο εγχείρημα της Μαρίας Σάββα, πέτυχε. Πλησίασε με τρυφερότητα και σεβασμό τα διηγήματα, τα αγκάλιασε και τα έκανε δικά της χωρίς ιδιαίτερη παρεμβολή. Το εκτίμησα.
Οι ήρωες του Τσέχωφ, είναι φιγούρες που προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα, ιδιαίτερη βάση δίνει όμως στον κόσμο της αστικής κοινωνίας. Είναι πρόσωπα χωρίς ιδιαίτερες μεταβολές χαρακτήρα, συμβατικοί, δεν είναι υπερβολικοί. Θα Έλεγε κανείς κλασσικές φιγούρες της Τσαρικής Ρωσίας. Τους βλέπουμε πολλές φορές ως έρμαια της μοίρας, μαριονέτες της καθημερινότητας.
Η Μαρία Σάββα καταφέρνει να μεταδώσει στο σανίδι τις 2 βασικές τάσεις που υπήρχαν εκείνη την εποχή στην Ρωσία. Η αντιμετώπιση των διανοούμενων σχετικά με την αγροτική Ρωσία ήταν, η διατήρηση της ως παραδοσιακό στοιχείο της χώρας και η παραμονή αυτών των παραδοσιακών στοιχείων ως εθνικό ζήτημα. Από την άλλη μεριά κατατάσσονταν οι αστοί των μεγαλουπόλεων που αναφορικά με το ζήτημα που προαναφέρθηκε, η αγροτική Ρωσία γίνονταν σημείο αναφορά ως τόπος μεταρρύθμισης, ελπίδας και εξέλιξης.
Τα πρόσωπα του έργου προέρχονται από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα στην πλειονότητά τους. Αυτό συμβαίνει διότι οι ήρωες της διπλανής πόρτας έρχονται συχνά αντιμέτωποι με τον εαυτό τους. Είναι έρμαια εσωτερικών διλημμάτων, και αντιφάσεων. Η επαναφορά της συνείδησης των ηρώων, οδηγεί τους τελευταίους στην τρέλα ή στον πόνο που προσφέρει απλόχερα η συνειδητοποίηση. Σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί και στον θάνατο.
Στα πρακτικά ζητήματα του έργου δίνεται έμφαση στην ενδυμασία των ηθοποιών ως σκηνογραφικό στοιχείο. Ο χώρος είναι λιτός, αφαιρετικός. Η εύστοχη όμως ενδυματολογική προσέγγιση της Μαρίας Καραθάνου και οι δυνατές ερμηνείες των ηθοποιών, γέμισαν τον θεωρητικά ημι-άδειο χώρο. Και όταν λέω ημι-άδειο χώρο, εννοώ ότι δεν υπήρχαν πολλά σκηνικά, εκτός από αυτά που τοποθετούσαν οι ηθοποιοί στην σκηνή ανάλογα με τις αλλαγές των ιστοριών. Οι ηθοποιοί κατάφεραν με τις ερμηνείες τους να καταστήσουν σαφή τον ρατσισμό, τις κοινωνικές και ταξικές ανισότητες, την παιδική εργασία, την άσχημη μεταχείριση των γυναικών.
Η ομάδα παίκτες κατάφερε μέσα από την επαγγελματική ερμηνεία της να σε καθηλώσει, να σε προβληματίσει, να σε αναστατώσει. Είναι μια παράσταση που προτείνω ανεπιφύλακτα για την επαγγελματική προσέγγιση των ιστοριών αλλά και τις ανατριχιαστικές ερμηνείες.
Γράφει η Αθηνά Ειρήνη Χατζ Κασσέμ Τυραιδή
09/03/22 Θεατρολόγος