Συνέντευξη Ίρις Κατσούλα και Μιχάλης Τακτικάκης: “Το Πετετεριάν είναι ένα κάλεσμα να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με τη φύση, πριν η απομάκρυνση γίνει μη αναστρέψιμη.”

Συνέντευξη στην Αφροδίτη Φλώρου
10/02/25

Ένας τριαντάχρονος γιός αναλαμβάνει εξ’ ολοκλήρου την περίθαλψη του ψυχικά ασθενή πατέρα του, δοκιμάζοντας έναν απρόβλεπτο τρόπο νοσηλείας.
Κλείνει με τέντες το διαμέρισμα του στην Κυψέλη, μετατρέποντας το σε «μικρογραφία χωριού». Το «ΠΕΤΕΤΕΡΙΑΝ» είναι η θεωρία και η πράξη αυτού του εγχειρήματος.

Το θεατρικό έργο του Μιχάλη Τακτικάκη Πετετεριάν παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία της Ίριδας Κατσούλα στο Θέατρο Δρόμος για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Το Πετετεριάν στάθηκε η αφορμή για μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τους δύο δημιουργούς.

– Ποια είναι η ιστορία αυτού του κειμένου; Γράφτηκε για να παρασταθεί ή ανεξάρτητα; Και με ποια έμπνευση/αφορμή;
ΜΙΧΑΛΗΣ: Το Πετετεριάν είναι ένα έργο που έγραψα ξεκάθαρα για το θέατρο. Δεν είχα στο μυαλό μου πώς ή πότε να ανέβει. Το έγραψα το 2021 και πήρε την τελική του μορφή φέτος, λίγο πριν την πρεμιέρα, όπου και ανεβαίνει για πρώτη φορά. Η ιστορία του Πετετεριάν είναι φανταστική, δημιούργημα του μυαλού μου, ένας κάτοικος της Κυψέλης αποφάσισε να μετατρέψει το διαμέρισμα του σε χωριό. Όλο αυτό λοιπόν έπρεπε να πλαισιωθεί από πλοκή. Στόχος μου ήταν να γράψω ένα έργο το οποίο θα είναι απλό σε όλες τις πτυχές.
Η έμπνευση και η αφορμή είναι πώς στην Ελλάδα δεν μας κάνει εντύπωση τίποτα πλέον. Ζούμε ανάμεσα στον θάνατο και τα εγκλήματα, οπότε αποφάσισα να γράψω για ένα έγκλημα που θα συγκλονίσει και θα ταρακουνήσει την ελληνική κοινωνία, μέσα στο σύμπαν του έργου.

– Υπήρξαν προκλήσεις κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας; Πώς τις αντιμετωπίσατε;
ΙΡΙΣ: Ήταν μία πρόκληση να σκηνοθετήσω τον συγγραφέα του έργου. Βέβαια εγώ επέμενα ότι είναι και ο καταλληλότερος ηθοποιός για να ενσαρκώσει τον χαρακτήρα που έγραψε και νομίζω κρίνοντας εκ του αποτελέσματος δικαιώθηκα.

ΜΙΧΑΛΗΣ: Μα φυσικά, όλο το εγχείρημα είναι μία πρόκληση από μόνο του. Οφείλω να παραδεχτώ πως εργαστήκαμε πολύ συντονισμένα και με πειθαρχία πάνω στην οργάνωση της παράστασης. Η Ίρις και εγώ είμαστε σε επαφή για το έργο από τον Απρίλιο του 2024. Με ξεκάθαρη μέθοδο, επικοινωνία και οργάνωση πετυχαίναμε κάθε φορά εκείνους τους μικρούς στόχους που βάζαμε. Είμασταν πάντα ένα βήμα μπροστά από τον χρόνο που έτρεχε, οτιδήποτε πήγαινε να μας βγάλει εκτός δρόμου το εντοπίζαμε καιρό πριν και το προλαμβάναμε. Θα έλεγα πώς είναι μία βαθιά επαγγελματική δουλειά η οποία με κάνει να πηγαίνω παραπέρα τον τρόπο σκέψης μου.

– Πώς συνεργάζεστε με τους ηθοποιούς για να πετύχετε το επιθυμητό απoτέλεσμα;
ΙΡΙΣ: Ως σκηνοθέτης συμπεριφέρομαι στους ηθοποιούς όπως θα ήθελα να μου συμπεριφέρονται και εμένα οι άλλοι σκηνοθέτες. Δηλαδή με σεβασμό, υπομονή και επιβράβευση.

– Γιατί τώρα; Ποια ανάγκη σας έκανε να επιλέξετε την δεδομένη στιγμή αυτό το κείμενο; Βρίσκετε κάποια σύνδεση με την επικαιρότητα;
ΙΡΙΣ: Το έργο αυτό γράφτηκε πριν λίγα χρόνια, αλλά θεωρώ ότι είναι ένα διαχρονικό κείμενο. Η σύνδεση που ίσως έχει με την επικαιρότητα είναι το θέμα της απομάκρυνσης του ανθρώπου από την φύση, μία φύση που ολοένα καταστρέφεται.

ΜΙΧΑΛΗΣ: Για μένα είναι απλά θέμα προγραμματισμού. Αποφασίσαμε πώς θέλουμε το έργο να ανέβει Γενάρη του ΄25. Μιλάω ξεκάθαρα για την τοποθέτηση της ημερομηνίας.
Η ανάγκη μου είναι να αναδειχθεί ότι ζούμε σε μία κοινωνία δύσκολη, σκληρή και χωρίς μέριμνα. Επίσης η σύνδεση με την επικαιρότητα και το έργο είναι κάτι που δεν θα απαντήσω. Αυτό είναι κάτι που θα κρίνει το κοινό.

– Ποια είναι η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με την φύση; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της απομάκρυνσής μας από αυτή;
ΜΙΧΑΛΗΣ: Η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τη φύση: Ένας συνεχής αγώνας!
Η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τη φύση έχει αλλάξει δραματικά. Πλέον, φαίνεται πως ο κύριος στόχος δεν είναι η απόλαυση, αλλά η προστασία της. Τα τελευταία χρόνια, γινόμαστε μάρτυρες τεράστιων καταστροφών: πυρκαγιές που καταστρέφουν εκτάσεις και στη θέση τους εμφανίζονται επενδυτικά σχέδια, τα οποία ωφελούν λίγους εις βάρος της φυσικής ισορροπίας.
Προσωπικά, γεννήθηκα και μεγάλωσα στο αστικό τοπίο. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποίησα ότι δεν είχα δει ποτέ από κοντά ορισμένα ζώα, όπως μια αγελάδα. Αυτή η έλλειψη επαφής με τη φύση είναι μια από τις σημαντικότερες επιπτώσεις της απομάκρυνσής μας από αυτήν: η αποξένωση, η άγνοια και η απώλεια της σχέσης μας με το φυσικό περιβάλλον που μας θρέφει και μας στηρίζει.
Η ερώτηση αυτή δεν είναι απλώς θεωρητική. Είναι ένα κάλεσμα να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με τη φύση, πριν η απομάκρυνση γίνει μη αναστρέψιμη.

– Σε ποιον βαθμό πιστεύετε, ο θεσμός της οικογένειας καθορίζει την ζωή του σύγχρονου ανθρώπου;
ΙΡΙΣ: Οι γονείς και το οικογενειακό περιβάλλον διαμορφώνουν την προσωπικότητα του κάθε ατόμου. Για να μπορέσει να ξεφύγει κανείς συνειδητά από τα γονεϊκά (αρνητικά) μοτίβα συμπεριφοράς πρέπει να βρει μπόλικη αρετή και τόλμη…

ΜΙΧΑΛΗΣ: Ο θεσμός της οικογένειας αποτελεί μία βαθιά τομή στην προσωπικότητα όλων μας, ανεξάρτητα από το αν έχουμε μεγαλώσει μέσα σε αυτήν ή όχι. Στην Ελλάδα, μάλιστα, η έννοια της οικογένειας εκτείνεται πέρα από την προσωπική ζωή και αγγίζει και το πολιτικό επίπεδο, δείχνοντας πόσο ισχυρή είναι η επιρροή της.
Παρόλα αυτά, σε σχέση με παλαιότερες γενιές, παρατηρώ με χαρά ότι οι νεότερες γενιές προχωρούν σε μια υγιή αποδόμηση του θεσμού αυτού. Επανεξετάζουν τα παραδοσιακά πρότυπα, αναζητώντας νέες ισορροπίες που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και αξίες.
Θα σταματήσω εδώ, γιατί κάθε παρατήρηση ανοίγει νέες διαστάσεις σε αυτό το πολύπλευρο ζήτημα.

– Ποιο μήνυμα φιλοδοξείτε να περάσετε στο κοινό μέσα από αυτή την παράσταση;
ΜΙΧΑΛΗΣ: Τα μηνύματα που θα προκύψουν από την παράσταση είναι κρυμμένα μέσα στην κατασκευή του ΠΕΤΕΤΕΡΙΑΝ. Ο κάθε θεατής θα τα αναδείξει, μέσα από τα προσωπικά του φίλτρα, τις εμπειρίες και τα βιώματά του.
Για μένα, ως Μιχάλης, η δέσμευσή μου είναι κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:15, στο Θέατρο Δρόμος, να αναπαριστώ μια ιστορία, ένα παραμύθι. Τι θα κρατήσει ο καθένας από αυτό, είναι μια μοναδική και προσωπική του εμπειρία.

– Θεωρείτε ότι η κοινωνία μας είναι ακόμα εγκλωβισμένη σε προκαταλήψεις και πρακτικές παρελθόντων χρόνων όσον αφορά τα ψυχικά νοσήματα ή υπάρχει κάποια πρόοδος;
ΙΡΙΣ: Πιστεύω ότι στον τομέα της ψυχιατρικής η επιστημονική κοινότητα έχει απλά καταφέρει να καταπραΰνει τα συμπτώματα των ψυχικών νόσων χωρίς να έχει βρεθεί η απόλυτη θεραπεία. Παρόλα αυτά συχνά μελετώ άρθρα για την έρευνα της ψυχιατρικής πάνω στα ψυχεδελικά. Η πρόοδος της ψυχιατρικής πιστεύω μπορεί να βρεθεί σε τέτοιες πρακτικές.

ΜΙΧΑΛΗΣ: Σίγουρα η κοινωνία μας παραμένει εγκλωβισμένη σε προκαταλήψεις και στερεότυπα σχετικά με τα ψυχικά νοσήματα. Δεν είναι μόνο οι παλιές αντιλήψεις που επικρατούν, αλλά και σύγχρονες πρακτικές, όπως η “δολοφονία” χαρακτήρων, παρουσιάζοντας κάποιον ως “τρελό”. Το gaslighting – μια πρακτική που συναντάμε στη σύγχρονη κοινωνία και αντλεί έμπνευση από την ομώνυμη ταινία – χρησιμοποιείται σήμερα ως εργαλείο χειραγώγησης και υποτίμησης.
Ωστόσο, με γεμίζει αισιοδοξία το γεγονός ότι πλέον η ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζεται ως κάτι φυσιολογικό και αναγκαίο, χωρίς ταμπού. Θέλω να προτρέψω όσα διαβάζουν αυτό το άρθρο να τολμήσουν να κάνουν ψυχοθεραπεία. Είναι ένα σημαντικό βήμα για την προσωπική τους υγεία και ευημερία.

– Πόσο έχετε εξελιχθεί από την πρώτη σας παράσταση “Αφρική ή πως να φυτέψετε τον νεκρό αδερφό σας”;
ΙΡΙΣ: Αυτή η παράσταση ήταν για μένα κορυφή. Ένιωθα ότι κάνω ακριβώς το θέατρο που θέλω να κάνω. Με τις επόμενες δουλειές μου νομίζω εξελίσσω αυτό που θέλω να κάνω βρίσκοντας και τις ποιότητες.

– Υπάρχουν συγκεκριμένες θεματικές που σας απασχολούν στα έργα που ανεβάζετε;
ΙΡΙΣ: Σίγουρα με απασχολεί το χιούμορ, η κωμωδία. Όσον αφορά τις θεματικές κάθε φορά δουλεύω κάτι που με απασχολεί την εκάστοτε περίοδο. Με την «Αφρική» δούλευα την θεματική του πένθους, με το «η Μάνα είναι μάνα ρε» τη ζήλεια, με το «#Free_Prometheus» την αδικία και τώρα στο «Πετετεριάν» πάλι το πένθος.