Συνέντευξη με τους συντελεστές της παράστασης “Η τάξη της κυρίας Μαργαρίτας”

Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Καλλέργη
12/05/25

Έως και τις 17 Μαΐου θα παρουσιαστεί στην κεντρική σκηνή του Επί Κολωνώ, στο πλαίσιο του ΜΠΙΖΖΖ 2025, η παράσταση «Η τάξη της κυρίας Μαργαρίτας». Το έργο του Roberto Athayde σκηνοθετεί ο Σταύρος Κώττας. Ερμηνεύουν οι Σοφία Καπράνου και Δημήτρης Κολλιός.

– Τι είναι αυτό που σας οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου και πώς θεωρείτε ότι συνομιλεί με το σήμερα, ώστε να αξίζει να παρουσιαστεί;
Ζωή Κολλάτου (μέλος ZS ensemble / μετάφραση / δραματουργία / κινησιολογία):
Το κείμενο του Roberto Athayde είναι διαχρονικό. Θίγει ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο και την σχέση του με την εξουσία. Ζητήματα που παραμένουν σταθερά αγκάθια στην πορεία μας αλλάζοντας, ίσως, μορφή ανά τα χρόνια. Είναι ένα έργο που παραμένει ζωντανό και επίκαιρο εφόσον συνεχίζουμε να θέλουμε να φάμε ο ένας τον άλλο.

– Η φετινή σας παρουσία στο ΜΠΙΖΖΖ, προέκυψε μετά την επιτυχημένη συμμετοχή σας στο OFF-OFF Athens Theatre Festival 2024. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία για εσάς;
Σοφία Καπράνου (μέλος No More Drama / ηθοποιός):
Για εμάς το OFF-OFF ήταν ο καλύτερος τρόπος ώστε να ολοκληρωθεί μια μακρά περίοδος έρευνας και αυτοσχεδιασμών πάνω σε θέματα που μας αφορούν γενικά. Μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει πολύ πριν αποφασίσουμε να συμμετάσχουμε στη διοργάνωση. Συνεπώς, το OFF-OFF ήταν μια μοναδική ευκαιρία να μοιραστούμε τη δουλειά μας με τον κόσμο, να έρθουμε σε επαφή με άλλους καλλιτέχνες, να παρακολουθήσουμε τη δουλειά τους, να μοιραστούμε ανησυχίες και προβληματισμούς. Ήταν μια εμπειρία που τη χαρήκαμε πάρα πολύ και το γεγονός ότι διακριθήκαμε ανάμεσα σε τόσες αξιόλογες παραστάσεις μας τιμά ιδιαίτερα.

– Πείτε μας λίγα λόγια για την «κυρία Μαργαρίτα». Ποια είναι τα στοιχεία που σας γοητεύουν καλλιτεχνικά σε αυτόν το χαρακτήρα;
Σοφία Καπράνου: Κάθε ρόλος είναι μια πρόκληση. Πόσο μάλλον ένας μονόλογος. Οι έντονες και γρήγορες εναλλαγές της κυρίας Μαργαρίτας μου τράβηξαν το ενδιαφέρον εξ αρχής. Ήθελα να καταπιαστώ με αυτόν τον ρόλο, να καταλάβω τον ψυχισμό της, όσο γίνεται, γιατί εύκολα μπορεί να παρουσιαστεί σαν μια τρελή, υστερική φιγούρα. Ο ρόλος κινείται στα άκρα, αλλά το “ανάμεσα” παρουσιάζει περισσότερο ενδιαφέρον για έναν ηθοποιό. Ποιες ποιότητες υπάρχουν εκεί; Ένα σύνολο αντιθέσεων και εναλλαγών. Η διαδρομή από το ένα στο άλλο είναι μια εξερεύνηση, ένα μαρτύριο και μια απόλαυση συγχρόνως. Τι πιο γοητευτικό!

– Από τη φύση του το έργο του Athayde, δίνει στο χαρακτήρα της Μαργαρίτας – και στην εκάστοτε ηθοποιό που τον υποδύεται – την ελευθερία της συνειρμικής έκφρασης και του αυτοσχεδιασμού. Πώς το χειριστήκατε αυτό στην προσέγγισή σας στο έργο και πώς διαμορφώσατε την αλληλεπίδραση των δύο ηθοποιών υπό αυτή τη συνθήκη;
Σταύρος Κώττας ( μέλος ZS ensemble / σκηνοθεσία / δραματουργία / κινησιολογία):
«Η τάξη της κυρίας Μαργαρίτας» προσφέρεται για αυτοσχεδιασμούς, ειδάλλως είναι δύσκολη η προσέγγιση του ρόλου. Πρόκειται για ένα ρόλο απαιτητικό, με πολύ γρήγορες εναλλαγές, διαφορετικές ταχύτητες και ποιότητες. Οι συνειρμοί, ούτως ή άλλως, είναι ένα από τα εργαλεία του ηθοποιού που βοηθούν σε μια βαθύτερη προσέγγιση. Αυτή είναι και η δουλειά μας, να μπορέσουμε να φέρουμε στην επιφάνεια, όλα όσα δεν λέγονται. Δουλεύαμε πολύ καιρό αυτοσχεδιαστικά πάνω στο κείμενο, χωρίς τα λόγια. Η ίδια η παράσταση είναι σαν ένας μεγάλος δομημένος αυτοσχεδιασμός. Έτσι οι ηθοποιοί δρουν αυθόρμητα, αλλά και το κοινό είναι ελεύθερο να συμμετέχει ενεργά.
Επίσης ο δεύτερος ρόλος, που προστέθηκε στη φετινή μας παράσταση, δουλεύτηκε με τον ίδιο τρόπο. Σιγά-σιγά καταλαβαίναμε τις προκλήσεις των χαρακτήρων και πώς κάθε ρόλος είναι απαραίτητος για την ύπαρξη του άλλου. Είναι ένα αλισβερίσι συνειρμών που γίνεται μεταξύ τους και το μοιράζονται με το κοινό. Ένα “παιχνίδι” ρόλων, σαγήνης και χειραγώγησης.

– Υπάρχει και συμμετοχή του κοινού στο έργο κατά τη διάρκεια της παράστασης;
Ζωή Κολλάτου: Ο Roberto Athayde γενικότερα στα έργα του επιθυμεί να αφαιρέσει τον τέταρτο τοίχο. Δίνει έτσι έναν ρόλο στο κοινό. Στην «τάξη της κυρίας Μαργαρίτας» το κοινό είναι η τάξη. Βγαίνει, λοιπόν, από τη θέση του απλού θεατή χωρίς, όμως, να υπάρχει η απαίτηση να συμμετέχει με κάποιον άλλον τρόπο στην παράσταση.

– Για τον Athayde, η μορφή της Μαργαρίτας μέσα στη συνθήκη της σχολικής τάξης, αντιπροσωπεύει μια εξουσία, που είναι διατεθειμένη να επιστρατεύσει οποιοδήποτε μέσο για να επιβληθεί. Κατ’ επέκταση αυτό μπορεί να θεωρηθεί μια αλληγορική απεικόνιση και άλλων μορφών εξουσίας. Στη δική σας εστίαση υπάρχει κάποιο είδος εξουσίας που να ξεχωρίζει;
Σταύρος Κώττας: Ας μην ξεχνάμε ότι το έργο γράφτηκε κατά τη διάρκεια του σκληρού δικτατορικού καθεστώτος στη Βραζιλία. Η κα Μαργαρίτα αντιπροσωπεύει την εξουσία. Η εξουσία έχει πολλές μορφές, φανερές και κρυφές. Πότε είναι τραγικές και πότε τραγελαφικές. Η κα Μαργαρίτα περνάει από όλες τις μορφές εξουσίας, αυτή της οικογένειας, της θρησκείας και της πολιτικής, του γκουρού, του coach, του “εγώ”, των media και άλλες. Όλες αυτές οι μορφές εξουσίας εκπαιδεύουν συνειδήσεις. Βασικό τους εργαλείο είναι ο εκφοβισμός, ο έλεγχος, γενικά η βία. Ο άνθρωπος όμως δεν μπορεί να μάθει μέσω της βίας, παρά μόνο μέσω της ηρεμίας και της φροντίδας. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ο συγγραφέας βάζει την κα Μαργαρίτα να είναι δασκάλα. Μια δασκάλα που θέλει να “μοντάρει τα μυαλά των μαθητών”, όπως λέει. Υπάρχουν όμως και οι πιο λεπτές μορφές εξουσίας και χειραγώγησης που υποβόσκουν. Οι καθημερινές, οι αόρατες που ασυνείδητα τις οικειοποιούμαστε. Στην παράστασή μας γίνεται μια σύνθεση των παραπάνω, εστιάζοντας στην εξουσία ως έννοια. Στην εξουσία που εκπαιδεύει και διαιωνίζει το φόβο, την υποταγή, καταπιέζοντας την δημιουργικότητα και την ελευθερία των ατόμων. Όπως λέει η κα Μαργαρίτα : “Ξέρετε ποια είναι η μεγάλη αρχή της Ιστορίας; Όλοι θέλουν να διατάζουν. Ποιούς ; Όλους τους άλλους. Ακριβώς όπως η κα Μαργαρίτα διατάζει εσάς.”

– Αν έπρεπε να διαλέξετε ένα στιγμιότυπο ή μια φράση μέσα από την παράσταση, που να σας έκανε εντύπωση, τι θα ήταν και γιατί;
Σοφία Καπράνου: Αν έπρεπε να ξεχωρίσω μια φράση θα ήταν η εξής:
«Αναμασάμε τα ίδια, ξαναρχίζομε απ’ την αρχή. Τίποτα δεν αλλάζει και τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει». Δεν είναι μια φράση απαισιόδοξη για εμένα, αλλά δείχνει ακριβώς αυτό που ως άνθρωποι κάνουμε συνεχώς. Επαναλαμβάνουμε τα ίδια μοτίβα αντιλήψεων, πεποιθήσεων, σκέψεων. Ενώ όλα γύρω μας αλλάζουν, εμείς παραμένουμε πεισματικά ίδιοι στη διαχείριση του εαυτού μας, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται, οι πόλεμοι συνεχίζονται μεταξύ εθνών, κρατών, μεταξύ των μελών της κοινωνίας, της οικογένειας. Εκπαιδευόμαστε στη συντήρηση αυτού του τρόπου. Σαν να μην υπάρχει άλλη επιλογή. Η κυρία Μαργαρίτα μπορεί να το θίγει ως θέμα, όμως κι αυτή συνεχίζει στον ίδιο δρόμο.
Όπως πολύ σοφά τραγουδά ο Στρατός Διονυσίου «Όσο υπάρχει τράπουλα θα βγαίνουνε ρηγάδες, κι όσο υπάρχουν δάσκαλοι θα βγαίνουν μαθητάδες».

– Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια θεατρικά, μετά την «Τάξη της κυρίας Μαργαρίτας»;
Σοφία Καπράνου: Δε μπορούμε να αποκαλύψουμε κάτι ακόμα! Για την ώρα σας περιμένουμε με χαρά στις παραστάσεις μας που ξεκινήσανε στο Θέατρο Επί Κολωνώ.