Μια εντυπωσιακή ημερίδα για το «Αρχείο Νίκου Εγγονόπουλου: ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και δημοσιοποίηση» στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Το Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Πάντειου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών διοργάνωσε την ημερίδα Η Ψηφιακή Αρχειοθέτηση ως Μέσο Διάσωσης, Έμπνευσης και Διάδοσης του Πολιτιστικού Αποτυπώματος: Το Αρχείο Νίκου Εγγονόπουλου, η οποία πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 5 Μαΐου 2025 στο Αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα ΙΙ.
Ο Νίκος Εγγονόπουλος (21 Οκτωβρίου 1907 – 31 Οκτωβρίου 1985), ποιητής, ζωγράφος και σκηνογράφος θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της γενιάς του ’30. Κύριος εκφραστής του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, συνδύασε την ελληνική παράδοση με έντονα αντισυμβατικό ύφος. Κατά την περίοδο των σπουδών του στη Σχολή Καλών Τεχνών είχε δασκάλους τους Κωνσταντίνο Παρθένη, Δημήτριο Μπισκίνη, Θωμά Θωμόπουλο και Γιάννη Κεφαλληνό. Αποφοίτησε το 1938 και εργάστηκε κοντά στον ζωγράφο Ευάγγελο Ιωαννίδη. Η μαθητεία του κοντά στους Φώτη Κόντογλου και Αλέξανδρο Ξυγγόπουλο τον έφερε σε επαφή με την παράδοση και την ουσία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης. Η γνωριμία του με τον ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκο και τους αδελφούς de Chirico, επηρέασε τα έργα του. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 εργάστηκε ως επιμελητής στο Τμήμα Ζωγραφικής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το 1967 διορίστηκε καθηγητής.
Το 1938 κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν, και το 1939 εξέδωσε τα Κλειδοκύμβαλα της σιωπής. Το 1954 εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Μπιενάλε της Βενετίας και το 1955 πήρε μέρος στη Μπιενάλε του Σάο Πάολο. Μετείχε επίσης σε όλες τις εκθέσεις της ομάδας «Αρμός», της οποίας ήταν ιδρυτικό μέλος (1964). Το 1958 τιμήθηκε με το Α΄ Βραβείο Ποίησης του Υπουργείου Παιδείας και το 1966 του απονεμήθηκε ο Χρυσός Σταυρός του Γεώργιου Α΄ για το ζωγραφικό του έργο. Αναδρομικές εκθέσεις του έργου του οργανώθηκαν το 1977 στην Εταιρεία Σπουδών Μωραΐτη και το 1983 στην Εθνική Πινακοθήκη. Ασχολήθηκε επίσης με τη σκηνογραφία και την εικονογράφηση βιβλίων.
Στην ημερίδα παρουσιάστηκε μέρος των ευρημάτων του Έργου 6059 ArchΑrt «Αρχείο Νίκου Εγγονόπουλου: ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και δημοσιοποίηση» με τη χρηματοδότηση του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ). Το συγκεκριμένο πρόγραμμα υλοποιείται με την επιστημονική ευθύνη της Ελισάβετ Αρσενίου, καθηγήτριας του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, στην οποία οφείλεται και η διοργάνωση του συνεδρίου. Η κυρία Αρσενίου άνοιξε και συντόνισε ακούραστα, με ικανότητα και γνώση, όλη την ημερίδα. Να σημειώσουμε πως η ίδια εξέδωσε πρόσφατα στις εκδόσεις Ύψιλον το ανέκδοτο κείμενο του Νίκου Εγγονόπουλου À revoir: Theophilos.
Παρουσία της κόρης του ποιητή και δωρήτριας του αρχείου Ερριέττης Εγγονoπούλου, οι εισηγήσεις των συμμετεχόντων αφορούσαν τις εξής θεματικές ενότητες: αρχειονομία, εικαστικά, προβολή βίντεο για τη ζωή των προσωπικών αρχείων και τη σημασία τους, κείμενα και λογοτεχνία, μελλοντικές αναγνώσεις και δημιουργική έμπνευση.
Στη θεματική Αρχειονομία οι εισηγήσεις της Ευαγγελίας Καταβολάδα, ΕΔΙΠ του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, που έκανε μία πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία με θέμα «Αρχειακές πολιτικές στα Ελληνικά Πανεπιστήμια: η περίπτωση του Παντείου», της Ευσταθίας Πολίτη, ιστορικού-υποψήφιας διδάκτορα του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης, του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής που παρουσίασε «Τα λογοτεχνικά αρχεία: η περίπτωση του αρχείου του Νίκου Εγγονόπουλου» και της Εύης Μητσοπούλου, μεταπτυχιακής φοιτήτριας του Τμήματος Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, που μίλησε για την «ταξινόμηση του αρχείου του Νίκου Εγγονόπουλου» επισήμαναν την σημασία του αρχείου του Εγγονόπουλου καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσοι αναλαμβάνουν την καταγραφή και την αποδελτίωσή του.
Στη θεματική Εικαστικά οι εισηγήσεις της Ελεάνας Μαργαρίτη, μεταδιδακτορικής ερευνήτριας της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών με τίτλο «Αρχείο Εγγονόπουλου, έρευνα και αρχικά συμπεράσματα-εικαστικά» και του Θάνου Μακρή, ερευνητή – εικαστικού, υποψήφιου διδάκτορα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών με τίτλο «Η διαδικασία ψηφιοποίησης και ο χειρισμός του τεκμηρίου – Από το συρτάρι στη δημόσια σφαίρα. Η επαφή με το αρχείο του Νίκου Εγγονόπουλου» εστίασαν η πρώτη στα λανθάνοντα έργο του ζωγράφου, και η δεύτερη στο πόσο σημαντική είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση των τεκμηρίων, η προστασία τους και η συντήρησή τους.
Η Κατερίνα Νιαγάσα, πτυχιούχος του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου πρόβαλε δικό της παραστατικό video για τη ζωή των προσωπικών αρχείων και τη σημασία τους «συνομιλώντας» με τον καλλιτέχνη μέσα από την εισήγησή της «Περί αρχείων διάλογοι. Ακολουθώντας το παράδειγμα: ΑΡΧΕΙΟ ΝΙΚΟΥ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ».
Στη θεματική Κείμενα και Λογοτεχνία η εισήγηση του Χαράλαμπου Οταμπάση, μεταδιδακτορικού ερευνητή του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου με θέμα «Το αρχείο του Νίκου Εγγονόπουλου και οι ερευνητικές του προ(σ)κλήσεις» και η ενδιαφέρουσα εισήγηση του Πάνου Φελέκη, υποψήφιου διδάκτορα του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου με θέμα «Νίκος Εγγονόπουλος – Μ. Καραγάτσης, τα “αιρετικά” παιδιά της Γενιάς του 1930» εξέτασαν το λογοτεχνικό πεδίο δράσης του καλλιτέχνη.
Στη θεματική Μελλοντικές αναγνώσεις και δημιουργική έμπνευση οι εισηγήσεις της Άννας Ευθυμάκη, πτυχιούχου του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου που παρουσίασε «Ένα χειρόγραφο του Νίκου Εγγονόπουλου: εντοπισμός ονομάτων και τίτλων και χαρτογράφηση επιρροών» και της Μαρίας Σταματάκη, υποψήφιας διδάκτορα του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο που μίλησε για «Το αρχείο του Νίκου Εγγονόπουλου ως τόπο: Εργαλεία της Δημιουργικής Γραφής και αναζήτηση της αστικής έμπνευσης», εξέτασαν η πρώτη ένα ανέκδοτο έγγραφο και η δεύτερη την περίπτωση δημιουργικής έμπνευσης προερχόμενης από τα κείμενα του αρχείου.
Η ημερίδα διανθίστηκε με ένα Θεατρικό αναλόγιο με αφορμή ένα αρχείο. Στο νέο του έργο Πώς έμαθε το ψάρι Αγγλικά, ο γνωστός θεατρικός συγγραφέας Ανδρέας Φλουράκης δια στόματος δύο χαρακτήρων, του Ποιητή και του Μοντ (χαϊδευτικό του Μοντερισμού) διαπραγματεύεται θεατρικά τους λόγους που μας ώθησαν να δημιουργήσουμε τέχνη στο παρελθόν και αυτούς που μας κινούν σήμερα∙ εξετάζοντας παράλληλα τις φυσικές και μεταφυσικές επιπτώσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στο μέλλον, στην τέχνη και στη ζωή. Με τη σκηνοθετική καθοδήγηση του συγγραφέα, διάβασαν εξαιρετικά οι ηθοποιοί Μενέλαος Χαζαράκης και Κλεοπάτρα Τολόγκου.
Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με τη ματιά της νέας γενιάς από τεταρτοετείς φοιτητές του Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, οι οποίοι εκπόνησαν εργασίες σχετιζόμενες με το αρχείο Εγγονόπουλου στα πλαίσια του μαθήματος «Νεοελληνική Λογοτεχνία και ΜΜΕ», τις οποίες παρουσίασαν μέσα από βιντεοπροβολές και ανακοινώσεις. Στην παρουσίαση συμμετείχαν οι Ζέκιο Έργκισα, Χονδροκούκη Μαρία, Γεωργατσέλος Νικόλαος, Φοινικόπουλος Κωνσταντίνος, Σταθέας Νικήτας, Δομνίδης Σταύρος, Ράλλη Κυριακή – Δέσποινα, Τσιούνη Χριστίνα, Κριετσιώτης Επαμεινώνδας Πέτρος, Ρούσσης Γεώργιος, Τζιαβάρας Ιωάννης, Ρούτση Νίκη, Ζυλυφτάρι Άντζελα, Κηπουρού Δήμητρα Μαρία, Καρβουνίδου Μαρία, Στενός Ιωάννης, Μυρογιάννη Ηλιάνα, Γκούβα Βάγια – Σπυριδούλα, Αναγνωστάκη Μαρία – Αγαθή, Χειμώνα – Μαυρογένη Ευγενία, Φουρτούνη Ευφροσύνη, Μπουκάρα Ιφιγένεια, Αδαμίδη Ειρήνη, Κουτλή Ειρήνη, Παπαβλασοπούλου Αικατερίνη, Τομά Μαργαρίτα – Αικατερίνα, Αβούρη Χρυσούλα και Zubko Anna. Οι παρουσιάσεις κάλυψαν μεγάλο εύρος του αρχειακού υλικού κι είχαν φρεσκάδα και δημιουργική φαντασία∙ η ευρηματικότερη λήξη μιας σπουδαίας ημερίδας.