Συνέντευξη – Αλίκη Στενού

Συνέντευξη στην Νατάσσα Μαχπουπ
17/02/23

Ο Ερυσίχθων για να χτίσει το νέο του παλάτι κόβει όλα τα δέντρα του άλσους της Δήμητρας ακόμη και το αγαπημένο Ιερό Δέντρο της θεάς. Η Δήμητρα τον τιμωρεί με ακόρεστη πείνα. Ο Ερυσίχθων τρώει τα πάντα, όμως τίποτα δεν μπορεί να χορτάσει την πείνα του. Όταν πια δεν του έχει μείνει κάτι άλλο, τρώει τις ίδιες του τις σάρκες.

Η Αλίκη Στενού μετά την εξαιρετική της ερμηνεία αλλά και την σκηνοθετική άποψη που κατέθεσε στο “Πεθαίνω σαν χώρα” του Δημήτρη Δημητριάδη καταπιάνεται ερμηνευτικά με τον πρώτο οικολογικό μύθο του Ερυσίχθωνα. Για μια ακόμα φορά η ερμηνεία της ήταν εξαιρετική.

– Κυρία Στενού, Βλέποντας πως τώρα τελευταία έχετε καταπιαστεί με την σκηνοθεσία απαιτητικών έργων όπως αυτό του Δημήτρη Δημητριάδη με τίτλο: “Πεθαίνω σαν χώρα” πώς αποφασίσατε να συμμετέχετε υποκριτικά σε ένα έργο όπως το “Axis Mundi”?
H δουλειά του ηθοποιού και του σκηνοθέτη έχει αυτό το χαρακτηριστικό, να καταπιάνεται με διαφορετικά έργα και θέματα και από διαφορετικούς ρόλους σε κοντινά χρονικά διαστήματα. Στο «Πεθαίνω σαν χώρα» ο ρόλος μου ήταν διπλός, αυτός της σκηνοθεσίας και της υποκριτικής ταυτόχρονα, και το ταξίδι αυτό περιείχε πολλές προσωπικές επιλογές, καθώς καλούμουν να συνθέσω κάτι στο σύνολό του, μέσω της συνεργασίας μου με τους υπόλοιπους συντελεστές. Στο έργο “Axis Mundi” ο ρόλος μου είναι διαφορετικός, καλούμαι να μπω στον κόσμο κάποιου άλλου και ως ηθοποιός να ερμηνεύσω κομμάτια μιας ιστορίας, στο πλαίσιο της οποίας έχω την ελευθερία να φέρω προτάσεις ως ηθοποιός και να συνδημιουργήσω, ωστόσο οι τελικές αποφάσεις, η δραματουργία και η σκηνοθεσία, είναι στα χέρια του Δημήτρη Τσιάμη. Μου αρέσει να δοκιμάζομαι υποκριτικά σε διαφορετικά πράγματα, να προσπαθώ να καταλάβω το όραμα κάποιου άλλου και να μένω ανοιχτή σε ανοίκειες θεατρικές προσεγγίσεις. Η τριβή αυτή νιώθω να με εξελίσσει. Πιο συγκεκριμένα για την παράσταση αυτή, είχα διαβάσει και μιλήσει με τον Δημήτρη για τη σχέση του με το devised theatre, για την έντονη σωματικότητα και τις επιρροές του από δασκάλους του στο εξωτερικό και μου φάνηκε ενδιαφέρον να δω εκ των έσω την έρευνά του.

– Παρατηρείται ότι στην υποκριτική εκτέλεση της παράστασης “Axis Mundi” χρησιμοποιείται αρκετά ο χορός, η σωματική γλώσσα. Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε τη σκοπιμότητα πίσω από αυτό;
Η παράσταση αυτή έχει στο κέντρο της την τελετουργία ως εργαλείο αφήγησης και το σώμα είναι το βασικό όχημα της τελετουργικής διαδικασίας. Μέσω της αναπνοής και της ενέργειας που παράγεται από ένα σώμα που κινείται, απελευθερώνεται ο νους και η φαντασία, και ανοίγει ο δρόμος προς τον χώρο του ανεξέλεγκτου, των υπερβάσεων και της μεταμόρφωσης, που είναι ζητούμενα. Η εξάντληση που προκαλείται για παράδειγμα σε ορισμένα σημεία του έργου, επηρεάζει την εκφορά του λόγου και αντίστοιχα τη σκέψη και το συναίσθημα, τόσο του ηθοποιού όσο και του θεατή, συνδέοντάς μας με τα θέματα του μύθου, με την εκστατικότητα π.χ. της εξουσίας και της βίας και τις επιπτώσεις που έχουν σε αυτούς που τις υφίστανται.

– Στο έργο ο Ερυσίχθων για να χτίσει το νέο παλάτι του κόβει όλα τα δέντρα του άλσους της θεάς Δήμητρας. Πιστεύετε ότι αν παραβιαστούν οι ηθικοί κώδικες θα επέλθει κάποια τιμωρία είτε θεϊκή είτε επίγεια;
Έχει ενδιαφέρον ότι όταν μιλάμε για την καταστροφή της φύσης δεν μιλάμε μόνο για την παραβίαση κάποιου ηθικού κώδικα. Είναι και αρκετά πρακτικό το θέμα, μιας και για παράδειγμα η αποψίλωση των δασών ή οι εμπρησμοί που τόσο συχνά συμβαίνουν, έχουν ως αποτέλεσμα ένα ντόμινο καταστροφών: δημιουργούνται χείμαρροι, ενισχύονται οι πλημμύρες, διαταράσσεται ολόκληρη η βιολογική ισορροπία και προκαλούνται κατ’ επέκταση διάφορα προβλήματα κοινωνικά, υγείας, οικονομίας, εργασίας κλπ. Οι επιπτώσεις λοιπόν είναι άμεσες, είτε πιστεύουμε είτε όχι στο θεό και την τιμωρητική του δύναμη.

– Πιστεύετε ότι το αρχέγονο είδος θεάτρου που συνδέεται με την τελετουργία είναι εγγενές και γιατί υπάρχει αυτή η μεγάλη ανάγκη να ερευνηθεί το συγκεκριμένο πεδίο;
Ο άνθρωπος θεωρώ ότι πάντα είχε την ανάγκη να επικοινωνεί και να εκφράζει τελετουργικά τη σχέση του με τον κόσμο, με τη ζωή, τον θάνατο και ό,τι περιλαμβάνεται στο ανάμεσό τους. Και να μεταβιβάζει τη γνώση αυτή και την εμπειρία και στις επόμενες γενιές. Ο τρόπος που ερευνάται σήμερα η τελετουργία στο θέατρο, ο συσχετισμός της με το τότε και η επιθυμία για επαναφορά στοιχείων που έχουν χαθεί ή αλλάξει, αποτελούν πιστεύω και σκηνοθετικές επιλογές. Σε κάθε περίπτωση ενδιαφέρον έχει πιστεύω το γεγονός ότι η τελετουργία έχει κάτι που παραμένει μυστηριώδες, έχει κάτι ακατανόητο, εκφράζει μια προσπάθεια του ανθρώπου να υπερβεί το σώμα και την αντίληψή του και να συνδεθεί με το θείο, με το άγνωστο. Επειδή ξέρει ότι η ζωή του είναι πεπερασμένη. Αυτός είναι συχνά και ο λόγος που κάνουμε θέατρο, για να διευρύνουμε για μια στιγμή τα όρια της ύπαρξής μας, και γι’ αυτό θεωρώ ότι επανερχόμαστε σε τελετουργικές πρακτικές.

– Στην παράσταση εκτός από το σωματικό στοιχείο και το χορό υπάρχει και το λυρικό μέρος. Χρειάζεται ιδιαίτερη εκγύμναση σε αυτό πριν την κάθε παράσταση;
Όλα τα μέρη χρειάζονται την εκγύμνασή τους, έτσι και η φωνή με τη σειρά της για να μπορέσει να καλύψει όλο το δυνατό εύρος της. Πριν από κάθε παράσταση αφιερώνω χρόνο στο ζέσταμα τόσο του σώματος όσο και της φωνής, τόσο για να μπορέσω να έχω το επιθυμητό αποτέλεσμα χωρίς τραυματισμούς όσο και για να προετοιμαστώ νοητικά και ψυχικά για την περιπλάνηση σε μη καθημερινούς τόπους και χρόνους, όπως είναι αυτοί του μύθου.

– Έχετε οικολογικές ανησυχίες και αν ναι ποιες είναι αυτές;
Έχω ανησυχίες έντονες όταν βλέπω το μέγεθος των καταστροφών που συμβαίνουν γύρω μας. Και πολύ θυμό ταυτόχρονα όταν βλέπω την ατιμωρησία που επικρατεί για χάρη του κεφαλαίου που εξουσιάζει σε απόλυτο βαθμό. Κόβονται και καίγονται ολόκληρα δάση και χτίζονται βίλες, μολύνεται συστηματικά ο υδροφόρος ορίζοντας από βιομηχανικές δραστηριότητες και συνεχίζουμε να πίνουμε νερό με χρώμιο ή ό,τι άλλο σαν να μη συμβαίνει τίποτα, εκπέμπονται ρύποι σε ανεξέλεγκτο βαθμό, επηρεάζονται ή και εξαφανίζονται σταδιακά διάφορα είδη κλπ. Το οικοσύστημα βάλλεται από παντού και καταστρέφεται ενώ ο άνθρωπος, ως σύγχρονος Ερισύχθων, εξακολουθεί να ονειρεύεται παλάτια που σκίζουν στα δυο τον ουρανό.

– Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον;
Στο άμεσο μέλλον μια ταινία μεγάλου μήκους για την οποία έχω ξεκινήσει πρόβες. Στο απώτερο μέλλον, η επόμενη σκηνοθετική μου δουλειά στο θέατρο.