Η Άποψή μας για την παράσταση “Πλατόνωφ” στο θέατρο Τόπος Αλλού

Γράφει η Στεφανία Τσουπάκη
19/02/24

Αν αναρωτιέται κάποιος πως ξεκίνησε να γράφει θέατρο ο Τσέχωφ, η απάντηση είναι: Με τον Πλατόνωφ. Αυτό ήταν το πρωτόλειό του. Ένας μαραθώνιος θεατρικός άθλος (αρχικής διάρκειας 8 ωρών, διαβάζω) που ο δραματουργός δεν είδε ποτέ στη σκηνή. Για την ακρίβεια πρωτοπαίχτηκε 14 χρόνια μετά το θάνατό του.

Εργο μάλλον άγνωστο σε σχέση με το Γλάρο, το Βάνια, το Βυσσινόκηπο, τις 3 Αδελφές … Πήγα να το δω για πρώτη φορά στο θέατρο Τόπος Αλλού με μόνη προυπάρχουσα γνώση δυο συνεντεύξεις του σκηνοθέτη, μεταφραστή και υπεύθυνου για την αναγκαστική συμπύκνωσή του σε 105 λεπτά, Νίκου Καμτσή.

Το θέατρο Τόπος Αλλού εδώ και χρόνια έχει βάλει το λιθαράκι του στον πολιτισμό ανεβάζοντας αξιοπρόσεχτες και ιδιαίτερες επιλογές. Ο Πλατόνωφ της φετεινής σαιζόν είναι η δυναμική είσοδος που είχε επιχειρήσει ο Τσέχωφ το 1878 στο χώρο του θεάτρου, ένα χώρο ζωντανό και προορισμένο να επηρεάζει άμεσα το κοινό.

Έχει ενδιαφέρον να προσπαθήσεις να αποκωδικοποιήσεις τους εννιά χαρακτήρες που ο σκηνοθέτης βάζει στη σκηνή καθώς και τον μικρόκοσμο μέσα στον οποίο κινούνται. Ένας βαρύς χειμώνας έχει μόλις περάσει και οι άνθρωποι όπως είναι φυσικό νιώθουν ζωογονημένοι κάτω απ’το φως του ήλιου και μέσα στην αγκαλιά της αναγεννημένης φύσης. Χουζουρεύουν, κουβεντιάζουν, αστειεύονται και φλερτάρουν ενώ η οικοδέσποινα Αννα Πέτροβνα περιφέρεται γεμάτη γοητεία κι αυτοπεποίθηση ανάμεσά τους. Είναι μια εξοχική έπαυλη κάπου στην αχανή ρωσική επαρχία.

Όταν ο Πλατόνωφ φτάνει, καταλαβαίνουμε γιατί έγινε απ’την αρχή το θέμα των κουτσομπολιών τους. Πληθωρικός, αστραποβόλος, πνευματώδης, ερωτικός φέρνει με το θράσος της νιότης του μια περίεργη ένταση στην παρέα. Παρότι παντρεμένος και νέος πατέρας, παραμένει κυνηγός στον έρωτα και παρότι δάσκαλος δεν διστάζει να προκαλεί με τη συμπεριφορά και τις ιδέες του. Κι όμως … αυτό το ξεχωριστό πλάσμα καταλαβαίνουμε σιγά σιγά ότι είναι και το πιο τραγικό πρόσωπο της ιστορίας. Αν όλοι τους είναι καταδικασμένοι να ζουν διαιωνίζοντας μια δυστυχία άλλος τρώγοντας και πίνοντας, άλλος κυνηγώντας το χρήμα, άλλος ψάχνοντας απεγνωσμένα μια σύζυγο …. αυτός ο «διαφορετικός» αργοπεθαίνει εκστομίζοντας ειρωνίες, ψεύτικους όρκους και καταφεύγοντας σε συναισθηματικούς χειρισμούς. Ένα πνεύμα λαμπρό λίγα χρόνια πριν, όπως μαθαίνουμε από μια παλιά του αγαπημένη, δεν κατάφερε παρά να ξεχωρίζει πια ανάμεσα στις μετριότητες που τον περιβάλλουν. Αυτό το ξέρει καλά, εξάλλου αποκαλεί τον εαυτό του ειρωνικά «ταπεινό δασκαλάκο». Δεν έχει πλέον άλλο τρόπο επιβεβαίωσης απ’το να παίζει με τη φωτιά του έρωτα με κίνδυνο να καεί.

Μου άρεσε η συνεπής στο πνεύμα του Τσέχωφ σκηνοθεσία αυτού που είδα χωρίς βέβαια να ξέρω τι άλλο συμπεριλαμβάνει ο συγγραφέας στο τεράστιο αυτό θεατρικό του. Η έξυπνη εισαγωγή με την ανάγνωση επιστημονικών συγγραμμάτων πάνω στην επίδραση της άνοιξης στον ανθρώπινο οργανισμό μας προιδεάζει για το τι θ’ακολουθήσει. Υπήρχε ένα όμορφο σκηνικό κήπου εξοχικής κατοικίας, πολύ θεατρικό, με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες, απ’αυτά που μας έχουν λείψει (Μίκα Πανάγου).

Παρατήρησα το πως ο σκηνοθέτης έδινε στον ήρωα «ανάσες» απομόνωσης ανάμεσα στα χοντρά αστεία και το φλερτ, δείχνοντάς μας ότι το επιπόλαιο όν σκεπτόταν κι ενδεχομένως οίκτιρε μυστικά τον εαυτό του.

Το τρένο, εκείνο το τρένο που περνούσε κοντά στην έπαυλη κι έκανε όλους να ονειρεύονται τη φυγή προς την ελευθερία, πέρασε μια τελευταία φορά με την μορφή ενός παιχνιδιού: Ναι μεν γοητευτικό να το κοιτάς αλλά ανήμπορο να σε μεταφέρει οπουδήποτε. Ήταν μια αναπάντεχη τελευταία εικόνα με τη συμβολική βαρύτητά της.

Από τις ερμηνείες θα ξεχωρίσω βέβαια εκείνη του Μάξιμου Μουμούρη που ήταν ένας ιδανικός Πλατόνωφ. Η ψιλόλιγνη φιγούρα του κυριαρχούσε στη σκηνή. Αστείος αλλά και μελαγχολικός, εξοργιστικά υποκριτής αλλά και ειλικρινής μέχρι αγένειας. Απόλαυσα την καζούρα στην σεμνότυφη Μαρία Γκρέγκοβα της πολύ εκφραστικής Λαμπρινής Θάνου. Με τη μύτη του κλόουν που ανασύρθηκε σαν ανάμνηση στην συνάντησή του με την Σοφία Γεγκόροβνα (Μαριάνθη Φωτάκη) τονίζει την τραγικότητα ενός ανθρώπου που πλέον επικεντρώνεται στο να διασκεδάσει επιφανειακά τον εαυτό του και τους άλλους.

Η Αννα Πέτροβνα της Τζωρτζίνας Παλαιοθόδωρου ήταν ο δεύτερος χαρακτήρας που ξεχώρισα . Όμορφη, κομψή, ερωτικά επιθετική, πότε αλαζονική και πότε προσιτή και εν τέλει προδομένη καταφεύγει στο συμβιβασμό καθώς τα μαύρα σύννεφα έχουν αρχίσει να μαζεύονται και να σκοτεινιάζουν το μέλλον.

Γενικά, στο γοητευτικό τσεχωφικό σύμπαν, όλες αυτές οι φιγούρες μιας Ρωσίας σε κρίση λίγες δεκαετίες πριν την επανάσταση, μυρίζουν στασιμότητα, τρυφηλότητα, καταχρήσεις κι εσωτερική απελπισία. Κάποια φωτεινά μυαλά οραματίζονται την ανάγκη αλλαγής αλλά βουλιάζουν μέσα στο ίδιο τέλμα, περισσότερο δυστυχισμένοι απ τους υπόλοιπους. Ενας απ αυτούς είναι ο Μιχαήλ Πλατόνωφ.

Περισσότερα για την παράσταση ΕΔΩ