Η Άποψή μας για την παράσταση “Terror” στο Θέατρο Βασιλάκου

Γράφει η Κωνσταντίνα Καλλέργη
11/04/24

Κάθε Δευτέρα και Τρίτη, και για λίγες παραστάσεις ακόμα, στο θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου γίνεται μια δίκη• μια δίκη συνείδησης, ανθρωπότητας, και ηθικής, με διαφορετική ετυμηγορία κάθε φορά. Ποια είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής; Δικαιολογείται η «θυσία» ενός ή περισσότερων ανθρώπων, για να σωθούν χιλιάδες; Ποιος παίρνει την απόφαση; Ποιος έχει την ευθύνη;

Το έργο “Terror”, του Ferdinand Von Schirach, μας φέρνει αντιμέτωπους με τον εαυτό μας, βάζοντάς μας μπροστά σε ένα ηθικό δίλημμα, που γίνεται όλο και πιο ακανθώδες καθώς εξελίσσεται, οδηγώντας σε αδιέξοδο. Μόνη απάντηση, η προσωπική μας ηθική.

Στις 26 Μαΐου και λίγο μετά τις οχτώ το απόγευμα, ένα αεροπλάνο της Lufthansa ταξιδεύει από το Βερολίνο προς στο Μόναχο με 164 επιβάτες, υπό καθεστώς ομηρίας. Η διαταγή του τρομοκράτη προς τον πιλότο είναι να το ρίξει στο γήπεδο Allianz Arena του Μονάχου, κατά τη διάρκεια του αγώνα Γερμανίας – Αγγλίας, τον οποίο παρακολουθούν 70.000 φίλαθλοι.

Η Γερμανική κυβέρνηση ενημερώνεται άμεσα και δύο μαχητικά αεροσκάφη απογειώνονται. Οι πιλότοι παρακολουθούν την κατάσταση από απόσταση αναπνοής περιμένοντας οδηγίες. Ο νόμος και οι άνωθεν διαταγές τους, απαγορεύουν ρητά στους πιλότους των μαχητικών να καταρρίψουν το πολιτικό αεροσκάφος. Δεν σκοτώνεις αθώους για να προστατέψεις άλλους αθώους. Παραβαίνοντας τις διαταγές όμως, ο σμηναγός Lars Koch, το καταρρίπτει για να προστατέψει τους φιλάθλους του γηπέδου. Προς υπεράσπιση της απόφασής του, επικαλείται την αριθμητική διαφορά.

Σε μια τραγικά συγκυριακή επικαιρότητα, το διακύβευμα είναι κάτι παραπάνω από ένα προσωπικό ηθικό δίλημμα. Πώς μπορεί, άλλωστε, να θεωρηθεί κάτι προσωπικό, όταν πρόκειται για τις ζωές εκατοντάδων ή χιλιάδων ανθρώπων; Ποια απόφαση είναι η σωστή και ποιος είναι ικανός να κρίνει; Ποιος έχει το δικαίωμα – υπό οποιεσδήποτε συνθήκες – να γίνει δικαστής ψυχών, και ποια είναι στη συνέχεια η θέση του, σε κάθε αντίστοιχη περίσταση, μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας; Κι αυτός που παίρνει τελικά μια απόφαση τι είναι; Γενναίος; Συγκεντρωτικός; Αθώος ή ένοχος;
Τα φώτα σβήνουν, η αυλαία ανοίγει.

Βρισκόμαστε στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ο κατηγορούμενος Lars Koch, εμφανίζεται φορώντας στολή της πολεμικής αεροπορίας. Κατηγορείται για τον θάνατο και των 164 επιβατών, μετά από εκτόξευση ρουκέτας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την κατάρριψη του υπό ομηρία αεροσκάφους, και η οποία πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με πρωτοβουλία του ίδιου και όχι κατόπιν εντολής ανωτέρου. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου εισέρχεται στην αίθουσα και απευθύνεται κατευθείαν στο κοινό. Ξεκινά η ακροαματική διαδικασία. Ξεκινά η παράσταση.

Το κοινό δε βρίσκεται στη θέση ενός απλού θεατή, αλλά σε αυτή των ενόρκων, εκείνων που έχουν τώρα σειρά να αποφασίσουν για το μέλλον κάποιου άλλου. Μπροστά στα μάτια των θεατών, αποκαλύπτονται όλα τα διαθέσιμα στοιχεία της υπόθεσης, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ο πιλότος πήρε την απόφασή του, αλλά και οι τραγικές της συνέπειες. Με πραγματική απεύθυνση στο κοινό, όπως στα πλαίσια διεξαγωγής μιας δίκης, διατυπώνεται κάθε πιθανή επιχειρηματολογία. Οι αριθμοί, ο χρόνος, η πίεση, το βάρος της απόφασης και της ευθύνης, το συναίσθημα και το σοκ, που μοιραία μας παραλύουν, όταν μιλάμε για ανθρώπινες ζωές.

Ποιος έδωσε το δικαίωμα σε έναν απλό εκπρόσωπο του γερμανικού κράτους να σκοτώσει τους λίγους για να σωθούν οι πολλοί; Εθνικός ήρωας ή δολοφονικός αλαζόνας; Τι είναι δίκαιο και τι άδικο; Ποιο δίκαιο είναι ανώτερο και πιο ικανό να κρίνει, το πολιτικό ή το ηθικό; Κι αν καταδικάσουμε έναν άνθρωπο, ως αλαζονικό κριτή, που αποφάσισε για τις ζωές άλλων ανθρώπων, αυτό σε τι θέση τοποθετεί εμάς; Διαθέτει τελικά το δικαστήριο τα κατάλληλα νομικά εργαλεία για να μπορέσει να κρίνει δίκαια τη συνειδητή απόφαση του κατηγορούμενου να αυτενεργήσει κατ’ αυτό τον τρόπο;

Το έργο, άκρως επίκαιρο και αφυπνιστικό, ταρακουνάει τον θεατή με την κοινωνικοπολιτική προβληματική του, σύγχρονη αλλά και ταυτόχρονα διαχρονική. Μας φέρνει αντιμέτωπους με τη συνείδησή μας, τους γραπτούς και άγραφους νόμους, τις αδυναμίες και τα κενά του κοινωνικού συστήματος, στο οποίο στηρίζουμε όλη μας την ύπαρξη.

Η σκηνοθεσία του Γιώργου Οικονόμου, το αυστηρό σκηνικό και οι ερμηνείες των ηθοποιών – με κορυφαίες αυτές των δύο αντίδικων (Μαριάννα Πολυχρονίδη ως εισαγγελέα, και Γιάννη Στεφόπουλου ως συνηγόρου υπεράσπισης) – τοποθετεί πραγματικά τον θεατή στη θέση ευθύνης που αναλογεί σε ένα σώμα ενόρκων, εκθέτοντας ξεκάθαρα αλλά αριστοτεχνικά τους προβληματισμούς του έργου, χωρίς να λείπει το suspense. Ψυχρή υπολογιστική λογική και ηθική υπευθυνότητα, δεδομένα και πιθανολογία, δικαιοσύνη και αδικία, ζωή και θάνατος• από την αρχή μέχρι το τέλος της παράστασης, το εκκρεμές της συνείδησης του θεατή αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε δύο άκρα. Κι όταν η ακροαματική διαδικασία λάβει τέλος, καλείται να αποφασίσει: αθώος ή ένοχος ο κατηγορούμενος; Κάθε παράσταση, και μια άλλη ετυμηγορία. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα;

Μέχρι και τις 23 Απριλίου, στο Νέο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου, με τους Νίκο Ορφανό, Γιάννη Στεφόπουλο, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Φιόνα Γεωργιάδη, Γιώργο Σπάνια και Αντώνη Αντωνάκο, το δικαστικό θρίλερ συνεχίζεται!

Περισσότερα για την παράσταση ΕΔΩ