Συνέντευξη – Γιώργος Τσαγκαράκης

Συνέντευξη στον Περικλή Μπίκο
23/11/23

Ο Γιώργος Τσαγκαράκης έχει γράψει και σκηνοθετήσει τα έργα “Trio Lumpen – Η Φράουλα” και “Οι καθαρίστριες”, έχει υπάρξει ηθοποιός του ΚΘΒΕ ενώ στην τηλεόραση τον έχουμε δει μεταξύ άλλων στην “Αγάπη Παράνομη” και το “Σασμό”. Ταυτόχρονα είναι ιδρυτής του Θιάσου Λαϊκού Θεάτρου «MATICAPI» με τον οποίο ανεβάζουν στην σκηνή του Θεάτρου Άβατον την παράσταση του Γιάννη Καλατζόπουλου “Η Σολομώντεια λύση”. Με την διπλή του ιδιότητα ως σκηνοθέτης αλλά και ως ηθοποιός της παράστασης μας μίλησε για το παιδικό θέατρο αλλά και για το όραμα και την θέση του για αυτό. Είχαμε μια πολύ ωραία συζήτηση για τον ρόλο του θεάτρου στην κοινωνία, την οικολογία και τα παιδία σε μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα.

– Πότε ξεκίνησε στο μυαλό σας η ιδέα να ανεβάσετε την Σολομώντεια Λύση και πως κινηθήκατε δημιουργικά;
Πρακτικά, ως Θίασος Λαϊκού Θεάτρου ψάχναμε ένα έργο που να είναι σε θέση να δείξει την αλήθεια και να έχει πλατιά απεύθυνση. Η επιτυχία αυτών των δύο στόχων -ειδικά στο παιδικό θέατρο- αποτελεί, κατά την άποψή μας, την πεμπτουσία της θεατρικής τέχνης, ενώ αντίθετα η αποτυχία τους, βασικό τροχοπέδη της. Το να περιγράφεις τη σκληρή πραγματικότητα σε δίσεκτους καιρούς χωρίς να φωτίζεις τη δύναμη του ανθρώπου ν’ αλλάξει τα πράγματα, είναι μιζέρια και προκαλεί αποστροφή στο κοινό. Πιστεύουμε ότι η «Σολομώντεια Λύση» είναι ένα έργο που καταφέρνει να μιλήσει στην καρδιά των μικρών θεατών χωρίς υπεκφυγές, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα το αυθύπαρχτο αίσθημα δικαιοσύνης των παιδιών, πραγματώνοντάς το μέσα από τη συνθήκη του παιχνιδιού. Τα παιδιά, πρώτα και κύρια μέσα απ’ το παιχνίδι ανακαλύπτουν τον κόσμο και μαθαίνουν να παρεμβαίνουν σ’ αυτόν. Συμπερασματικά λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δημιουργικοί οδηγοί αποτέλεσαν από τη μία η απόφαση του Θιάσου και του συγγραφέα να δείξουμε τον κόσμο μέσα από την αισιόδοξη προοπτική του και από την άλλη το παιχνίδι ως κύριο μέσο δραματουργικής ανάπτυξης.

– Δεύτερη χρονιά παραστάσεων και η αποδοχή του κόσμου τον πρώτο χρόνο ήταν μεγάλη. Σας τρομάζει αυτή η επιτυχία ή τι προσδοκίες σας δημιουργεί για την δεύτερη χρονιά;
Για εμάς, επιτυχημένο καλλιτεχνικό έργο είναι αυτό που εκπληρώνει το σκοπό του -όπως έθεσα παραπάνω- και βρίσκει ανταπόκριση. Πιστεύουμε ότι με τη «Σολομώντεια Λύση» το καταφέραμε αυτό. Βέβαια μια επιτυχημένη καλλιτεχνική δημιουργία πρώτα απ’ όλα φέρει ευθύνες οι οποίες, στην περίπτωσή μας, ταυτίζονται και με τις προσδοκίες του Θιάσου μας και απαντάνε στο να μπορέσουμε να κάνουμε ένα θέατρο γόνιμου προβληματισμού και αισιοδοξίας -καλύπτοντας αυτό το κενό που υπάρχει ιδιαίτερα στο παιδικό θέατρο- και ως σημείο αναφοράς, να εμπνεύσουμε κι άλλους θιάσους ώστε όλοι μαζί να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο ρεύμα δημιουργίας με τέτοια χαρακτηριστικά.

– Μιλήστε μας λίγο για την παράσταση και τα θέματα που θίγει.
«Η Σολομώντεια Λύση» του Γιάννη Καλατζόπουλου είναι βασισμένη στο έργο του Λι Ξινγκντάο «Ο Κύκλος με την κιμωλία», απ’ το οποίο εμπνεύστηκε και ο Μπρεχτ το ομώνυμο έργο του. Ο κεντρικός μύθος οπότε, παραμένει o ίδιος. Όταν σε κάποιο μακρινό βασίλειο ξεσπάει πόλεμος ανάμεσα στο Βασιλιά κι έναν σφετεριστή Πρίγκιπα, μία υπηρέτρια σώζει το παιδί της Βασίλισσας, όταν εκείνη το εγκαταλείπει προκειμένου να πάρει τις γούνες και τα χρυσαφικά της. Το σώζει και το μεγαλώνει σα δικό της παιδί. Ρισκάρει τη ζωή της αλλεπάλληλες φορές, καθώς «ο μικρός Μανουήλ» όντας γόνος της -έκπτωτης πλέον- βασιλικής οικογένειας, αποτελεί κίνδυνο για τον σφετεριστή Πρίγκιπα. Μετά από χρόνια, όταν η εξουσία αλλάζει ξανά χέρια, το παιδί γίνεται κληρονόμος μιας αμύθητης περιουσίας και η βασίλισσα γυρίζει με σκοπό να το διεκδικήσει. Εκεί τα παιδιά με τη βοήθεια ενός παράξενου δικαστή, καλούνται να απαντήσουν στον αιώνιο γρίφο: Σε ποιον ανήκει ένα παιδί και σε ποιον το γάλα για να μεγαλώσει; Όλα αυτά βεβαία, δε διαδραματίζονται στο έργο μας σε «πρώτο πρόσωπο», αλλά δημιουργούνται μπροστά στα ματιά των παιδιών. Όταν δύο αδέρφια μαλώνουν για μια κούκλα, τότε ο παππούς τους -παλιός ηθοποιός- καλεί τους θεατρίνους φίλους του και τα εγγόνια του να «παίξουν την ιστορία» και τους μικρούς μας θεατές να καθορίσουν τα σημαντικότερα γεγονότα της.

– Ποια είναι η διαχρονικότητα του συγκεκριμένου έργου που το επικαιροποιεί στο σήμερα;
Αν και είμαστε περήφανοι που καταφέραμε να μιλήσουμε με τόση απλότητα στα παιδιά για τόσο ευαίσθητα θέματα όπως ο πόλεμος, η φτώχεια που τον συνοδεύει και η κοινωνική δικαιοσύνη, ταυτόχρονα μας θλίβει βαθιά το πόσο επίκαιρα έγιναν ξανά αυτά τα θέματα από τη μια στιγμή στην άλλη. Βέβαια, το συγκεκριμένο έργο μας βοήθησε ν’ αναδείξουμε αυτή τη μαγική δύναμη του ανθρώπου να παίρνει τις πιο ωραίες και τις πιο μεγάλες αποφάσεις στις πιο κρίσιμες στιγμές. Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε, το να βλέπουμε μικρούς και μεγάλους θεατές μετά την παρακολούθηση της παράστασής μας, να φεύγουν χαμογελαστοί, συγκινημένοι και γεμάτοι ελπίδα, μας πείθει ότι πρέπει να συνεχίσουμε.

– Τι ρόλο παίζει η μουσική στην παράσταση;
Το Ρωμιάκι στο «Μεγάλο μας Τσίρκο» του Ι. Καμπανέλλη λέει : «…Τι κάνουμε άμα θέμε να πούμε κάτι και η κουβέντα μας δεν το χωράει; Το στρίβουμε στο τραγούδι, γιατί το τραγούδι είναι μία κουβέντα που τρελάθηκε!» Το τραγούδι παίζει καθοριστική σημασία στην παράστασή μας. Δε χωράνε όλα στους διαλόγους, ειδικά όταν θέλεις να μιλήσεις στην κάρδια των μικρών θεατών για τόσο λεπτά κοινωνικά ζητήματα. Γι’ αυτό και επιλέξαμε η μουσική να είναι πρωτότυπη -γραμμένη από το Γιώργο Θεοφάνους- και να παίζεται όλη ζωντανά. Δεν υπάρχει τίποτα ηχογραφημένο, όλα δημιουργούνται μπροστά στα ματιά των παιδιών.

– Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι φτιαγμένα από ανακυκλωμένα υλικά. Αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει στην ζωή τους η ανακύκλωση και η οικολογία, όχι αύριο, αλλά τώρα για το δικό τους μέλλον;
Κατά την άποψή μας, τα παιδιά αυθύπαρκτα θέλουν το κάλο του κόσμου. Ως εκ τούτου, ακόμα κι αν δεν έχουν διαμορφώσει οικολογική συνείδηση, είναι σίγουρο ότι δεν ευθύνονται τα ίδια. Η επαφή των σημερινών παιδιών με τη φύση είναι μηδαμινή για μια σειρά «αντικειμενικούς» λόγους, όπως ο ελάχιστος χρόνος των γονιών, οι ελλιπείς σχολικές εγκαταστάσεις, κ.α. Στα σύγχρονα σχολικά βιβλία η ανατίναξη ενός εργοστάσιου εντάσσεται στις φυσικές καταστροφές, ενώ το κράτος δεν κάνει τίποτα για να περιορίσει έστω τη ρύπανση. Ταυτόχρονα ο άνθρωπος το 2023 παρουσιάζεται τελείως ανήμπορος μπροστά στα φυσικά φαινόμενα και δήθεν καμία πρόληψη δε μπορεί να τον σώσει. Έτσι τα παιδιά σήμερα, από τη μία μαθαίνουν να φοβούνται τα στοιχεία της φύσης και από την άλλη να αντιλαμβάνονται τη ρύπανση του περιβάλλοντος ως κάτι «φυσικό». Αυτή η μοιραία αντίφαση, σίγουρα δε βοηθάει την οικολογική τους συνείδηση. Πιστεύω ότι είναι απαραίτητο, περά απ’ το να προστατεύουμε το περιβάλλον, να μην ανεχόμαστε και την καταστροφή του. Μόνο μέσα απ’ αυτό το παράδειγμα τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν πραγματική οικολογική συνείδηση.

– Η θεατρική σας ομάδα αποκαλείται Θίασος Λαικού Θεάτρου MATICAPI. Θέλετε να μας πείτε δύο λόγια για το πως αντιλαμβάνεστε το Λαικό Θέατρο;
Ο Θίασος Λαϊκού Θεάτρου «MATICAPI» προέκυψε μετά από ένα δίχρονο Θεατρικό Εργαστήρι, πάνω στα διάφορα λαϊκά είδη του παγκόσμιου θεάτρου. Η χρησιμοποίηση λαϊκών μορφών θεάτρου όπως το τσίρκο, η commedia dell arte ή ο Καραγκιόζης και απ’ την άλλη πλευρές κατεύθυνσης επικού θέατρο του Μπ. Μπρεχτ και του Ε. Πισκάτορ ή του λαϊκού θεάτρου του Π. Μπρουκ και της Α. Μνουσκίν, είναι στοιχεία ταυτότητας για το θίασό μας και ενυπάρχουν και σ’ αυτή την παράσταση. Η «λαϊκότητα» του θιάσου απαντιέται και στον αυστηρά συλλογικό τρόπο λειτουργίας της ομάδας, τόσο στα οργανωτικά όσο και στα καλλιτεχνικά θέματα. Για παράδειγμα, ταυτόχρονα με τη «Σολομώντεια Λύση» προχωράμε και στην ολοκλήρωση ενός νέου, πρωτότυπου θεατρικού έργου, στο οποίο έγινε σοβαρή προσπάθεια η δραματουργία, το περιεχόμενο και η κατεύθυνση του κειμένου να αποτελούν συλλογική δουλειά. Ως θίασος πιστεύουμε ότι το μεγάλο στοίχημα πρέπει να είναι το πώς θα φέρεις το θέατρο στον κόσμο -άρα και στα παιδιά- και όχι το αντίθετο. Πιστεύουμε σ’ ένα θέατρο πλατιάς απεύθυνσης, μακριά από ελιτισμούς και διδακτισμούς, που όμως δε θα αποτελεί ένα «εύπεπτο» και «γρήγορο» θέαμα τύπου “fast food”. «MATICAPI» στην αργκό των μαστόρων σημαίνει «χειροδράπανο», τρυπάνι χειρός δηλαδή. Στόχος λοιπόν του Λαϊκού μας Θιάσου είναι, μέσα από την ενασχόληση με τη θεατρική δημιουργία, να ανοίξει μία ρωγμή ελπίδας στο δύσκολο κόσμο που ζούμε και να εμπνεύσει την αλλαγή του.

– Ποιό θεωρείτε ότι είναι το μυστικό για μια επιτυχημένη παράσταση;
Σε εποχές τρομερής πίεσης και απογοήτευσης, το μυστικό για μια επιτυχημένη παράσταση είναι το κοινό φεύγοντας να ατενίζει τον κόσμο με αισιοδοξία. Πόσο μάλλον όταν κάνεις θέατρο για παιδιά. Δε γίνεται να θες να μιλήσεις στην αθώα ψύχη ενός παιδιού χωρίς να υπολογίζεις ότι απορροφάει σα σφουγγάρι τη ματαιότητα της εποχής μας. Απ’ την άλλη, δε γίνεται και να μην αναδεικνύεις την ατέρμονη δίψα του για ζωή, γνώση και ανακάλυψη. Κοντολογίς, σε ένα παιδί δε γίνεται ούτε να μη του δείχνεις τα «άσχημα», αλλά και ούτε να μένεις μόνο σ’ αυτά. Πρέπει να βρίσκεις τον τρόπο να του φανερώνεις ότι δίπλα στην ασχήμια υπάρχει πάντα η αγάπη, η αλληλεγγύη, η στήριξη και το δέσιμο των απλών ανθρώπων, όχι άπλα ως αντίδοτο στην αθλιότητα αλλά ως ελπιδοφόρος καρπός του τέλους της.

– Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που συναντήσατε όταν ξεκινήσατε να στήνετε μια παιδική παράσταση;
Το θέατρο για παιδιά έχει σίγουρα τις δικές του ιδιαίτερες απαιτήσεις, ιδιαίτερα σε ζητήματα φόρμας. Πώς θα καταφέρεις να κρατήσεις αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών που μεγαλώνουν στην εποχή της εικόνας, του ψηφιακού κόσμου, των γρήγορων εναλλαγών, που κάνουν τα παιδιά πιο απαιτητικά, πιο ανυπόμονα αλλά και πιο ενημερωμένα; Αυτό το στοιχείο μας προβλημάτισε ιδιαίτερα και είναι κι ένας λόγος που συνειδητά χρησιμοποιούμε εκπλήξεις, έντονες εικόνες, καθαρή απεύθυνση. Απ’ την άλλη, ο αυθορμητισμός, η αθωότητα, η δίψα για εξερεύνηση και παιχνίδι αλλά και η αποφασιστικότητα που διακρίνει τα παιδιά, είναι στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν τη θεατρική σύμβαση και το γόνιμο προβληματισμό μικρών και μεγάλων.

– Τι είναι αυτό που απολαμβάνουν περισσότερο τα παιδιά στην παράσταση;
Το παιχνίδι. Και συγκεκριμένα, το ότι μέσα από το παιχνίδι συνδιαλεγόμαστε μαζί τους πάνω σε σοβαρά θέματα ως ίσος προς ίσο, απλά με διαφορετικό ρόλο στην κοινωνία και με διαφορετική ευθύνη. Γιατί όλοι εμείς, έχουμε την υποχρέωση απέναντι στα παιδιά ν’ αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά μόνο τα παιδιά μπορούν να μας δείξουν πώς πρέπει να είναι ένας καλύτερος κόσμος…

Περισσότερα για την παράσταση ΕΔΩ