Συνέντευξη – Χρήστος Τζίκας

Η πρώτη μου γνωριμία με τον Χρήστο Τζίκα ήταν πριν από λίγους μήνες. Παρακολουθούσα στα social την Ψυχολόγο Βίκκυ Σακκή, όταν είδα την πραγματοποίηση βιωματικών σεμιναρίων ενηλίκων με θέμα εκφράζοντας τα συναισθήματα μέσω της μάσκας και του κουκλοθέατρου σε συνεργασία με τον Χρήστο. Μου φάνηκε ενδιαφέρον, σίγουρα όχι κορεσμένο και έτσι επιδίωξα επαφή μαζί του για να μάθω περισσότερα! Εδώ και αρκετά χρόνια Ο Χρήστος Τζίκας έχει πραγματοποιήσει διάφορες εκδηλώσεις ψυχαγωγικές και όχι μόνο. Έχει συνεργαστεί με διάφορους πολιτιστικός φορείς, και συνεχίζει να το κάνει με αγάπη στο αντικείμενο.

– Πως ξεκίνησε η ασχολία σου με τις μαριονέτες;
Η επαφή με το κουκλοθέατρο και το θέατρο μαριονέτας, τόσο σε επίπεδο κατασκευής όσο και σε επίπεδο εμψύχωσης ξεκίνησε από την παιδική μου ηλικία. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι ο πατέρας μου ήταν επαγγελματίας στον χώρο του παιδικού θεάματος ήδη από τη δεκαετία του ’80. Με αυτή την έννοια, η μελέτη της τέχνης του θεάτρου της κούκλας αποτελεί για εμένα μια γοητευτική, δυναμική και εξελεγκτική διαδικασία. Αυτή η διαδικασία, μπορώ να πω, πως επιδιώκει να συμπεριλάβει, να οργανώσει και να αποκρυσταλλώσει σε ένα ενιαίο αισθητικό αποτέλεσμα τις σκέψεις και τις αναζητήσεις μου.

– Υπάρχει ανταπόκριση με τα παιδιά; Αν υπάρχει τι είναι αυτό που τους καθηλώνει στο κουκλοθέατρο;
Το κουκλοθέατρο εντυπωσιάζει και γοητεύει τα παιδιά. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι στην ιστορική του εξέλιξη για αιώνες, όπως και σήμερα σε ένα βαθμό, δεν αποτελούσε ως μορφή τέχνης ένα κατεξοχήν παιδικό θέαμα. Πιστεύω ότι οι μικρές ηλικίες, όπως και το ενήλικο κοινό, συναντά στην θεατρική κούκλα τη διέξοδο προς μια ακροβασία μεταξύ του φανταστικού και του ρεαλιστικού. Μέσα από το κουκλοθέατρο, ο θεατής ανακαλύπτει τρόπους να εκφράσει με ελευθερία τη φαντασιακή του δυναμική, τα συναισθήματά του και να αποδώσει στις κούκλες-πρωταγωνιστές ιδιότητες, σκέψεις και δράσεις που εν τέλει παραπέμπουν σε προσωπικές και κοινωνικές ανησυχίες, ζητήματα και αναζητήσεις.

– Πως δημιουργείται μια μαριονέτα; Aπό τι υλικά; Πόσος χρόνος χρειάζεται;
Η δημιουργία μιας μαριονέτας είναι μια πολυεπίπεδη διαδικασία, η οποία ξεκινά πολύ πριν από το στάδιο της κατασκευής. Η κούκλα, σχηματίζεται και μετασχηματίζεται στο μυαλό του κουκλοποιού σε μια αρχική πορεία αναζήτησης της ταυτότητας και των χαρακτηριστικών της. Το επόμενο στάδιο της κατασκευής έρχεται να απαντήσει στην θεωρητική της σύλληψη, να θέσει ενδεχομένως περιορισμούς ή να ανοίξει νέες προοπτικές.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι πολλά και διαφορετικά. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε το ξύλο, τον πηλό, τα νήματα, ποικίλα υφάσματα κ.α. Προσωπικά προσπαθώ να πειραματίζομαι και να αναζητώ νέες κατασκευαστικές τεχνικές, οι οποίες ως ένα βαθμό παρουσιάζονται και ως «απαίτηση» στην πορεία εξέλιξης και δημιουργίας νέων καλλιτεχνικών αναπαραστατικών προτάσεων. Σχετικά με τον απαιτούμενο χρόνο δημιουργίας μιας μαριονέτας δεν υπάρχει καθορισμένο πλαίσιο. Θα έλεγα ότι στις περισσότερες περιπτώσεις οι κούκλες, όπως και οι άνθρωποι, έχουν ανάγκη από φροντίδα καθώς ωριμάζουν, εξελίσσονται και αλλάζουν. Έτσι, η δουλειά του κουκλοποιού κρύβει μέσα της την αέναη επαφή με το παρελθόν αλλά και με το μέλλον των δημιουργημάτων του.

– Πως συνδυάζεις την παιδαγωγική σου ταυτότητα με το κουκλοθέατρο;
Θα έλεγα ότι οι δύο αυτές ιδιότητες, του δασκάλου και του κουκλοπαίκτη, βρίσκονται σε διαρκή συνομιλία. Μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση μου με τους μαθητές και τις μαθήτριές μου, έχω την τύχη να αφουγκράζομαι σε μεγαλύτερο βαθμό τις παιδικές ανησυχίες και αντιλήψεις. Θεωρώ το γεγονός αυτό σπουδαίο τόσο στο επίπεδο της αποκρυστάλλωσης αυτών των προσλαμβανουσών στη δημιουργία παιδικών παραστάσεων όσο και στη διαμόρφωση της ευρύτερης φιλοσοφίας και θεώρησης της πραγματικότητας γύρω μου. Το να μαθαίνεις, μαθαίνοντας (με) τα παιδιά και το να αξιοποιείς αυτή τη γνώση στη διαδικασία δημιουργίας μιας καλλιτεχνικής πρότασης αποτελεί μοναδική εμπειρία.

– Πες μας λίγα λόγια για τα εργαστήρια κατασκευής.
Παράλληλα με τις παραστάσεις κουκλοθεάτρου και θεάτρου μαριονέτας συντονίζω το «Παιδικό Εργαστήριο Κουκλοθέατρου». Πρόκειται για ένα «πλανόδιο» εργαστήριο, το οποίο φιλοξενείται σε διάφορους χώρους πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα και εισάγει τα παιδιά στον μαγικό κόσμο του κουκλοθέατρου. Στα πλαίσια του εργαστηρίου τα παιδιά γίνονται κουκλοποιοί και εμψυχωτές καθώς πειραματίζονται και αυτενεργούν μετασχηματίζοντας απλά υλικά σε αισθητικά δημιουργήματα, κούκλες, μορφές και σκηνικά αντικείμενα.

– Πως βοηθούν τα εργαστήρια τα παιδιά;
Ο στόχος του εργαστηρίου είναι τα παιδιά να εμπλακούν και να απολαύσουν διαδικασίες κατασκευής, να ενισχύσουν τον πειραματισμό και να εκφράσουν τις σκέψεις, τη φαντασία και τα συναισθήματά τους σε ένα θετικό πλαίσιο. Σε αυτό το «κουκλοθεατρικό» περιβάλλον, ο προσανατολισμός μας βρίσκεται στην ανάδειξη της αυτενέργειας, την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της έκφρασης. Μέσα από τις μεθοδολογικές κατευθυντήριες γραμμές οι δραστηριότητες αναπτύσσουν, μεταξύ άλλων, δεξιότητες και γνωστικές διαδικασίες όπως η λεπτή κινητικότητα, η εύρεση στρατηγικών διαχείρισης, επίλυσης, οργάνωσης κ.α.

– Πες μας δύο λόγους που πρέπει να ασχοληθεί κανείς με την μαριονέτα.
Το κουκλοθέατρο τόσο στο επίπεδο της κατασκευής όσο και στο επίπεδο της εμψύχωσης κουβαλά μέσα του τις φαντασιακές δυναμικές και τα πολιτισμικά στοιχεία αιώνων. Αποτελεί μια μορφή τέχνης και έτσι κρύβει μέσα του την «δυνατότητα» της έκφρασης μέσα από τη δημιουργία «μικρών (ή μεγάλων) νέων κόσμων» για τον καθένα και την καθεμιά από εμάς. Έτσι, ανεξάρτητα αν κάποιος ασχοληθεί επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά, θεωρώ ότι αξίζει να μπει στη διαδικασία μελέτης και επαφής με τον μοναδικό κόσμο της θεατρικής κούκλας.

Της Αθηνάς Ειρήνη Χατζ Κασσέμ
20/03/22 Θεατρολόγος