Ένας διάλογος για τη «Χάιντι» με τον Ανδρέα Φλουράκη

Η Χάιντι και τα Βουνά, το νέο θεατρικό έργο για παιδιά του Ανδρέα Φλουράκη, παρουσιάζεται φέτος στο Μικρό Εθνικό – Παιδική Σκηνή του Θεάτρου REX-Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη». Ένα παιδί με τεράστια δύναμη ψυχής, η Χάιντι, καταφέρνει να δώσει χαρά και ελπίδα σε όσους το συναναστρέφονται και βοηθά τους μεγαλύτερους να δουν τη ζωή με διαφορετικό τρόπο. Το θεατρικό έργο κυκλοφορεί από την ΚΑΠΑ εκδοτική. Ακολουθεί ένας διάλογος του συγγραφέα με τους θεατρικούς συγγραφείς (αλφαβητικά) Γεωργία Αγγουριδάκη (Outreach Project 2021), Σοφία Γουργουλιάνη (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης- Τμήμα Podcast 2021), Χριστόφορο Κώνστα (Outreach Project 2022), Ελένη Κωστοπούλου (Κρατικό Βραβείο Θεατρικού Έργου 2020) και Τζίτζη Μιχαηλίδη (Κρατικό βραβείο Θεατρικού Έργου 2020) που αναδημοσιεύουμε με μεγάλη μας χαρά.

Πότε και πού γράφτηκε «η Χάιντι και τα Βουνά»;
Το καλοκαίρι του 2013 στο Πήλιο.

Με ποια αφορμή;
Εκείνο τον καιρό με απασχολούσε το πώς μικροί και μεγάλοι διαχειρίζονται το πένθος και η Χάιντι μου φάνηκε μια καλή βάση να μιλήσω για αυτό.

Εσείς πότε ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με τη Χάιντι;
Στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα παρακολούθησα την ιαπωνική σειρά με τη μητέρα μου στην τηλεόραση. Λίγα χρόνια μετά διάβασα το βιβλίο της Γιοχάνα Σπίρι, είδα αρκετές από τις ταινίες που βασίστηκαν στην πλοκή του βιβλίου και ξαναείδα τη σειρά με την κόρη μου.
Πρόκειται για μια εξαιρετική σειρά.

Πράγματι, αν σκεφτούμε πως πρωτοπαρουσιάστηκε το 1974. Τους χώρους και τα τοπία, μάλιστα, τα έχει φτιάξει ένας από τους μεγαλύτερους Ιάπωνες σκηνοθέτες, ο Χαγιάο Μιγιαζάκι, ο οποίος αργότερα σκηνοθέτησε το «Spirited Away», το «Κινούμενο Κάστρο του Χόουλ», το «Πόνυο» και άλλα αριστουργηματικά κινούμενα σχέδια.
Ενώ η πλοκή που χρησιμοποιείτε είναι λίγο-πολύ η ίδια με το βιβλίο, το θεατρικό σας έχει πολύ μεγάλες διαφοροποιήσεις από το αρχικό μυθιστόρημα.

Ακολούθησα σε μεγάλο βαθμό την ιστορία του μυθιστορήματος της Γιοχάνα Σπίρι, αλλά έπρεπε να χωρέσω μια σύνθετη ιστορία στη φόρμα ενός θεατρικού έργου, να φέρω ένα κείμενο που γράφτηκε το 1881 στο σήμερα και, κυρίως, να μιλήσω για τα πράγματα που με απασχολούσαν.

Προσθέσατε νέους χαρακτήρες;
Έδωσα διαλογική υπόσταση στους γονείς της Χάιντι. Επιπλέον τα «βουνά», μέσω των ονείρων, μιλούν στο έργο.

Το έργο είπατε γράφτηκε στο Πήλιο. Τι είναι για σας το «βουνό»;
Πριν ένα χρόνο είδαμε ένα νεαρό ελάφι που έπινε νερό, όταν μας αντιλήφτηκε έφυγε μακριά. Για εμάς, τους ανθρώπους της πόλης, αυτή δεν είναι απλώς μια ασυνήθιστη εικόνα, είναι κάτι το εξωπραγματικό. Οι πλαγιές του Πηλίου, με την εντυπωσιακή ενέργεια και θέα τους, έχουν γεμίσει για πολλά καλοκαίρια τις συγγραφικές μου μπαταρίες.

Τι είναι για τον σύγχρονο άνθρωπο η σχέση με τη φύση; Πιστεύετε πως η φύση μπορεί να κάνει θαύματα;
Θαύματα όχι, αλλά σίγουρα η επαφή μας με τη φύση μπορεί να μας κάνει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, τους άλλους, τον κόσμο που μας περιβάλλει και την ίδια τη γραφή.

Το έργο «Η Χάιντι και τα βουνά» είναι συγκινητικό γιατί είναι βαθιά ανθρώπινο. Θεωρείτε πως το καλό θέατρο μπορεί εν τέλει να μας βοηθήσει να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και με ποιο τρόπο;
Μπαίνοντας στις καταστάσεις και στα διλήμματα που οι χαρακτήρες των έργων αντιμετωπίζουν, ενισχύουμε τη συναισθηματική μας νοημοσύνη και γινόμαστε πιο συμπονετικοί.

Πιστεύετε πως υπάρχουν άνθρωποι σαν τη Χάιντι, άνθρωποι που αλλάζουν όλους όσους πλησιάζουν προς το καλύτερο; Έχετε συναντήσει τέτοιους στη ζωή σας;
Έχω συναντήσει και με έχουν εμπνεύσει να προσπαθήσω να γίνω κι εγώ καλύτερος άνθρωπος.

Πώς έφτασε το έργο στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου;
Το 2013, το έδωσα να το διαβάσει ένας άξιος σκηνοθέτης ο οποίος έκανε ένα έργο μου εκείνη τη χρόνια κι όταν ξεκίνησε πέρσι να δουλεύει στο Εθνικό το πρότεινε ο ίδιος στο δραματολόγιο.

Όταν αποφασίστηκε πως θα γίνει παράσταση, το τοποθετήσατε σε ένα πλαίσιο ανάδειξης της «διαφορετικότητας», που προωθεί φέτος το Εθνικό;
Ίσως κάποια τραγούδια που έχουν γραφτεί για την παράσταση το φέρουν πιο κοντά και προς μιαν τέτοια ευγενή κατεύθυνση. Για μένα είναι ένα έργο για ορφανούς ανθρώπους.
Υπάρχει, βέβαια, έντονη αίσθηση του χιούμορ και μου δίνεται η εντύπωση πως με άλλα πράγματα θα γελάσουν και θα συγκινηθούν τα παιδιά, με άλλα οι μεγάλοι.
Γράφω έργα για να ψυχαγωγήσω τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους. Για εμένα το παιδικό έργο είναι κανονικό έργο. Τα παιδιά είναι θεατές που δύσκολα ικανοποιούνται, όπως άλλωστε και οι μεγάλοι για διαφορετικούς λόγους.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν ένα έργο να κερδίσει τους θεατές ανεξαρτήτως ηλικίας;
Η κατασκευαστική του επάρκεια και η αλήθεια του.

Έχω παρακολουθήσει θεατρικά σας για παιδιά, για εφήβους και για ενήλικες. Αλλά δεν είμαι σίγουρη ότι το κοινό σας μπορεί -ή πρέπει- να είναι συγκεκριμένο. Γιατί υπάρχει μια απροσδόκητη παιδικότητα στα έργα των ενηλίκων, όπως επίσης και μια ευθεία και ειλικρινής σοβαρότητα στα παιδικά. Πρόκειται για ένα μυστικό της γραφής σας ή της ζωής σας;
Θεωρώ πως στα παιδιά προσφέρεται περισσότερη αφέλεια και λιγότερη ειλικρίνεια, που την έχουν απόλυτη ανάγκη και είναι εντελώς ικανά να την εισπράξουν και την επεξεργαστούν. Οι μεγάλοι με τη σειρά τους νοιώθουν όλο και πιο συχνά την ανάγκη να επισκεφτούν και να επανεκκινήσουν την κοιμισμένη τους παιδικότητα. Ένα θεατρικό έργο μπορεί να γίνει μια καλή αφορμή και για τις δύο περιπτώσεις. Τώρα, ως προς τη ζωή μου, θεωρώ πως σοβαρότητα και παιδικότητα συνυπάρχουν αρμονικά.

Θα προτείνατε σε έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα να γράψει παιδικό έργο;
Αν το θέλει. Είναι μεγάλο σχολείο ένα έργο για παιδιά.

Διαβάζοντας το έργο σας, είχα έντονες εικόνες στο μυαλό μου, σχεδόν σαν να το έβλεπα. Φανταζόμουν τη Χάιντι μαύρη, τον παππού Κινέζο, την Κλάρα λευκή, τον πατέρα της Πακιστανό κλπ δημιουργώντας έτσι ένα πολυπολιτισμικό συμπάν. Θα είχε ενδιαφέρον μια τέτοια σκηνοθετική μεταγραφή;
Μου κινεί το ενδιαφέρον και θα ήθελα να δω αν θα λειτουργούσε.

Χωρίζετε τις σκηνές με τετράστιχα. Πώς προέκυψε αυτό;
Αυτή η επινόηση έρχεται από τη δική μου παιδική ηλικία. Όταν ήμουν παιδί, κάθε μέρα με το που ξυπνούσα, αφαιρούσα ένα χαρτάκι από το επιτοίχιο ημερολόγιο με την ημερομηνία της προηγούμενης ημέρας. Κάθε χαρτάκι είχε στην πίσω πλευρά του ένα ποίημα σε ρίμα. Αυτή τη ρετρό διάθεση ήθελα να εντάξω και στο κείμενο.

Περιμένετε να υπάρχουν αυτά τα τετράστιχα στα ανεβάσματα του έργου;
Όπως είπα και στη σκηνοθέτιδα της παράστασης Ιώ Βουλγαράκη, της οποίας άρεσαν ιδιαίτερα αυτά τα μικρά ποιήματα, θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει ή όχι, στο βαθμό που εξυπηρετούσαν την παράσταση.

Παρακολουθήσατε πρόβες;
Σε όλα τα έργα μου τα τελευταία χρόνια πηγαίνω συνήθως στην πρώτη πρόβα και μετά σε μια πρόβα προς το τέλος. Ενδιάμεσα δεν θεωρώ πως χρειάζομαι, καθώς όλα τα κλειδιά του έργου υπάρχουν μέσα στο κείμενο.

Τι σας έκανε εντύπωση στην πρεμιέρα του έργου; Τι σας άρεσε;
Η αριστοτεχνική –με μεγάλη ψυχική επένδυση– σκηνοθεσία της Ιώς Βουλγαράκη, η κινησιολογία της Κατερίνας Φώτη, τα σκηνικά της Μαγδαλινής Αυγερινού, τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα και όλο το «ντριμ-τιμ» των ηθοποιών: η Γιώτα Φέστα, ο Βασίλης Καραμπούλας, η Ντίνα Μιχαηλίδου, η Νοεμή Βασιλειάδου, ο Τίτος Γρηγορόπουλος, ο Αλέξης Κωτσόπουλος, ο Λαέρτης Μαλκότσης, η Ιουστίνα Ματσιασέκ, η Χριστίνα Μπρέκου, Δημήτρης Τάσαινας, που έχει κάνει και τη μουσική, η έξοχη δεσποινίς Ρότενμαγιερ Χριστίνα Χριστοδούλου, καθώς και όλοι οι υπόλοιποι ταλαντούχοι συντελεστές νομίζω πως έχουν φτιάξει μια παιδική παράσταση-πρόταση, διαφορετική από αυτές που έχουμε συνηθίσει.

Μέσα στα χρόνια έχουν εμπνευστεί πολλοί καλλιτέχνες από τη Χάιντι. Ξεχωρίζετε κάποιο έργο, θεατρικό ή μη;
Αγαπώ το ποίημα εξιλέωσης που έχει γράψει η Ελβετίδα Ariane von Graffenried για τη δεσποινίδα Ροτενμάιερ. Είχα μάλιστα τη χαρά να το δω φέτος στο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ της Γεωργίας να παρουσιάζεται από την ίδια την ποιήτρια-περφόρμερ.

Βρήκα τη δεσποινίδα Ροτενμάιερ τόσο γλαφυρά σκιαγραφημένη, που φαντάστηκα ακόμη και το κοστούμι της. Αυτό, άραγε, οφείλεται στο ότι είναι η δεδηλωμένη κακιά της ιστορίας ή στο ότι ο λόγος της είναι πιο δηκτικός και γωνιώδης από των υπόλοιπων;
Ο «κακιά» ή ο «κακός» σε μια ιστορία έχουν μια δική τους σκοτεινή γοητεία. Και νομίζω πως στην εποχή μας είμαστε όλοι, και φυσικά τα παιδιά, ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τους σκοτεινούς χαρακτήρες στα έργα. Από κατασκευαστικής πλευράς, είναι ενδιαφέρον όταν οι χαρακτήρες αυτοί, όπως και όλοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες, δεν είναι μονοδιάστατοι, όταν έχουν ευδιάκριτο επίπεδο λόγου, και κυρίως όταν μαθαίνουμε ή υποψιαζόμαστε τις αιτίες που τους κάνουν να φέρονται όπως φέρονται, κάτι που νομίζω πως έχει γίνει με τη δεσποινίδα Ροτενμάιερ.

Η «Χάιντι και τα Βουνά» είναι το πρώτο σας παιδικό έργο;
Είναι το πρώτο έργο που έχω γράψει, αλλά όχι το πρώτο που ανεβαίνει στη σκηνή.

Ποια έχουν προηγηθεί παραστασιακά;
Ο Ρομπέν των Δασών στο Θέατρο Τέχνης το 2017 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Δεγαΐτη, η Οδύσσεια στο Θεσσαλικό Θέατρο το 2019 και η Ιλιάδα που θα έχει κάνει πρεμιέρα στο Θεσσαλικό Θέατρο λίγες μέρες πριν τη Χάντι. Τα δύο τελευταία σκηνοθετούν ο Κώστας Φιλίππογλου και η Γιώτα Σερεμέτη.

Συχνά τα παιδικά και τα εφηβικά θεατρικά έργα, θέλοντας να περάσουν ευγενή μηνύματα στο κοινό τους, πέφτουν στην παγίδα του διδακτισμού. Πώς καταφέρνετε να ξεπερνάτε αυτόν τον σκόπελο;
Δεν μου αρέσουν τα έργα που δείχνουν με το δάχτυλο στον θεατή, μικρό ή μεγάλο, τι είναι σωστό και τι όχι. Ένα έργο πρέπει να είναι ένα γόνιμο έναυσμα για ερωτήσεις κι όχι σερβιρισμένες απαντήσεις από την οποιαδήποτε αυθεντία.

Ποια πιστεύετε πως είναι η διαφορά των παιδικών με τα εφηβικά έργα;
Είναι κυρίως ζήτημα διαφορετικού κοινού. Τα παιδιά έχουν άλλο επίπεδο ανάπτυξης, ξεχωριστή ψυχολογία και διαφορετικές απαιτήσεις από τους εφήβους. Αυτές οι διαφοροποιήσεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην κατασκευή του έργου, στα θέματα και στους τρόπους διαχείρισης τους.

Ποια εφηβικά έργα έχετε γράψει; Πότε και πού έχουν παρουσιαστεί;
Τα Κόκκαλα στο Θέατρο Τέχνης το 2014, σε σκηνοθεσία Κωστή Καπελώνη και Ειρήνης Στρατηγοπούλου. Το Όχι και Τόσο Άγριο στo 5ο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το 2015, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ξανθόπουλου. Το Ασυνόδευτο στο Θέατρο Skrow το 2016, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη και Βασίλη Μαυρογεωργίου. Και φέτος, Η Μικρή Ασία που παρουσιάστηκε στον Αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Κορίνθου και στο Σεράφειο, σε σκηνοθεσία Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη.

Άρα έχουν παιχτεί, έως τώρα, τέσσερα παιδικά και τέσσερα εφηβικά σας έργα. Σε τι σύνολο έργων;
Έχω σταθεί τυχερός ως συγγραφέας και την τελευταία εικοσαετία έχουν παρουσιαστεί πάνω από είκοσι-πέντε θεατρικά μου έργα.

Ποια είναι τα τρία πιο πετυχημένα;
Το Θέλω μια Χώρα έχει τη μεγαλύτερη παραστασιογράφια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν μεγάλη δυναμική, κυρίως στο εξωτερικό, τα Ασκήσεις για Γερά Γόνατα και Μήδειας Μπούρκα.

Ξεκινήσατε ως ποιητής, σωστά;
Ναι το 1997 κυκλοφόρησε η ποιητική μου συλλογή Το Σώμα.

Από τότε έως σήμερα έχετε κυκλοφορήσει επτά ποιητικές συλλογές, τέσσερα «Σώματα» και τρία «Καλοκαίρια». Ήσασταν και μέλος της ποιητικής ομάδας του Κοραή και στην συνταχτική επιτροπή του περιοδικού Νέα Συντέλεια, θα μας πείτε για αυτή την ιστορική ομάδα;
Δεν ήταν ακριβώς ομάδα, ήταν μια παρέα ποιητών που βρίσκονταν στο πατάρι του ζαχαροπλαστείου Κοραή που δεν υπάρχει πια, αλλά και σε άλλα μέρη του κέντρου της Αθήνας κάθε Σάββατο. Έτσι, για χρόνια, συναντιόμασταν με τον Νάνο Βαλαωρίτη, τον Αντρέα Παγουλάτο, τον Μιχαήλ Μήτρα, τον Κωστή Τριανταφύλλου, την Ελισάβετ Αρσενίου, τον Κώστα Κρεμμύδα, τον Βίκτωρα Ιβάνοβιτς, την Έλενα Νούσια, τον Νίκο Σταμπάκη, τον Κώστα Σταθόπουλο, τον Σωτήρη Λιόντο, την Κατερίνα Βαλαωρίτη, τον Δημήτρη Αληθινό, τον Γιώργο Μαρή και τόσους άλλους για να συζητήσουμε για ζητήματα ποίησης, πρωτοποριών και φυσικά για τη Νέα Συντέλεια.

Μετά την πανδημία, τον πόλεμο πολύ κοντά μας και την ενεργειακή φτώχεια που βιώνουμε υπάρχει η αίσθηση ότι πορευόμαστε προς κάτι ακόμη πιο σκοτεινό. Χρειαζόμαστε μια Χάιντι να μαλακώσει τις ψυχές των ανθρώπων, να κοιτάξουν τον κόσμο μέσα από τα δικά της ματιά βγάζοντάς τους από το ατομοκεντρικό τους σύμπαν;
Ίσως περισσότερο από κάθε άλλη εποχή.

Η γιαγιά λέει κάπου στη Χάιντι: «Όταν το βρεις αυτό που σε κάνει ευτυχισμένη, δεν πρέπει να το αφήσεις να χαθεί». Εσάς τι σας κάνει ευτυχισμένο;
Να είμαι με τους δικούς μου ανθρώπους και να γράφω. Τα ταξίδια και τα εργαστήρια για νέους συγγραφείς με κάνουν επιπλέον χαρούμενο.

Ποιο κομμάτι της παιδικότητάς μας πιστεύετε ότι διατηρούμε μέσα μας ως ενήλικοι;
Ένα μεγάλο κομμάτι, μεγαλύτερο από όσο πιστεύουμε ή θέλουμε να δείχνουμε.